واکاوی «استملاک اتباع خارجه» در فقه اهلبیت(ع) و حقوق ایران

سید محمد حسینی دره صوفی 

دانشپژوه دکتری فقه و حقوق قضایی، دانشکده فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیه، قم. [e-mail]    
چکیده:

استملاک اتباع خارجه از موضوعات مهمی است که مشکلات زیادی را برای میلیونها انسان در سراسر جهان بویژه در ایران ایجاد کرده است. هدف این پژوهش پاسخ به این پرسش است که استملاک اتباع خارجه در فقه اهلبیت و حقوق ایران چه جایگاهی دارد؟ پژوهش به صورت تطبیقی تحلیلی انجام شد و ابزار گرد آوی آن تحقیقات کتابخانه ای و دیجیتالی و سایت‌های اطلاعاتی و نرم‌افزارهای پژوهشی است. یافته‌های حاصل از پژوهش عبارتند از اینکه: 1. فقه اهلبیت استملاک اتباع خارجه ای مسلمان و حتی غیر مسلمان ذمی و مستامن را به رسمیت شناخته است؛ اما برخی از ادله فقهی آن با شرایط فعلی جهان مطابق نیست و فقه در این موضوع نیازمند بروزرسانی است. 2. قوانین ایران راجع به استملاک اتباع خارجه با فقه اهلبیت مطابقت کامل ندارند 3. قوانین موجود دراین رابطه فاقد اعتبار لازم و وجاهت قانونی است. 4. در نظام جمهوری اسلامی ایران، اصل بر منع استملاک اتباع خارجه است. درنتیجه نظام جمهوری اسلامی ایران درمورد استملاک اتباع خارجه با خلاء قانونی مواجه است. وضع قانون جامع و کامل در این موضوع لازم و ضروری به نظر می‌رسد. 
واژگان کلیدی:

استملاک اتباع خارجه، ادله فقهی استملاک  اتباع خارجه، قاعده تسلیط، مالکیت بر اموال غیر منقول، اموال غیر منقول در حقوق ایران

    

باز خوانی انتقادی نظریه وارستگی مایستر اکهارت

سید رضی قادری؛

 ســطح چهــار حوزه و دانش آموخته دکتری اخلاق دانشــگاه باقرالعلوم ع، ( نویســنده مســئول) Ghaderi1@chmail. ir

سید محمد قادری

دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی( ره)قزوین
چکیده
اکهارت وارستگی را مهمترین راه خداگونه شدن می‌داند و آن را از طریق سه مولفۀ هیچ نخواستن، هیچ ندانستن و هیچ نداشتن تبیین می‌‌نماید. وی با تبیین خاص خود از سه مولفه مذکور نتیجه‌‌گیری می‌کند که یکی از ویژگی‌‌های انسان وارسته، تأثیرناپذیری و ایستایی او از حوادث پیرامونی است. در نتیجه انسان وارسته نسبت به تمام اتفاقات پیرامونی خویش، دچار غم، شادی، اندوه و نگرانی نمی‌گردد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی در صدد اثبات این  است که نتیجه‌‌گیری اکهارت  اولا با متون مقدس و ثانیا با سایر اندیشه‌‌های اکهارت ناسازگار است و برای حصول این نتیجه سه نقد درون متنی و یک نقد برون متنی (با توجه به حکمت متعالیه) اقامه می‌کند. در پایان چنین نتیجه‌‌گیری می‌شود که انسان وارسته به مثابه انسان خداگونه، دلبسته به مردم بوده و در پی تحقق عدالت است و برای این امر متحمل رنج‌‌های فراوانی می‌شود و توجه به خلق، مانع توجه او به حق نیست. 
واژگان کلیدی: اکهارت، وارستگی، انسان وارسته، نیستی

بررسی سیر تاریخی ماهیت اجازه در بیع فضولی از دیدگاه مذهب شیعه

حمیدرضا گورکانی

طلبه درس خارج موسسه فقهی و اصولی کریم اهلبیت (ع) حوزه علمیه قم.
چکیده
زمینه و هدف: در این مقاله، بیع فضولی به‌عنوان یکی از مباحث مهم فقه اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. این نوع بیع، که فردی بدون اجازه مالک اقدام به فروش می‌کند، از دیرباز در جوامع عقلایی پیش از اسلام نیز وجود داشته و در دوران پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به‌عنوان یک حکم تأییدی شناخته شده است. مفهوم بیع فضولی در فقه امامیه به‌ویژه پس از دوران غیبت صغری به‌طور گسترده‌تر تحلیل شده است. روش: روش تحلیلی ـ استنباطی با رویکرد تاریخی ـ تطبیقی است. 
یافته‌ها: این تحقیق به بررسی نظریه‌های ناقلیت و کاشفیت پرداخته و تلاش کرده تا با استناد به دیدگاه‌های فقها، اهمیت رضایت و اجازه مالک را به‌عنوان شرط اصلی صحت و اعتبار این معاملات توضیح دهد. سیر تاریخی اجازه در بیع فضولی نشان می‌دهد که رضایت ضمنی مالک می‌تواند پس از وقوع عقد و در قالب اجازه متأخره نمایان شود و به معامله‌ای که  نخست بدون اذن بوده، اعتبار بخشد. این تحلیل بر پایه قواعد کلی فقهی استوار است و نشان‌دهنده جایگاه مهم رضایت مالک در حفظ حقوق مالکیت است. 
کلید واژه
بیع فضولی؛ سیرتاریخی؛ کاشفیت؛ اجازه مالک

بررسی ماهیت دیه

عبدالرحیم جعفری دهنوی

دانشجوی دکتری فقه وحقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران
 [e-mail]
چکیده 
دیه یکی از مباحث مطرح ومهم است که در صورت عدم اجرای قصاص یا قتل شبهه عمد وخطایی، دیه به اولیای‌‌دم مقتول متعلق می‌گردد، در باره ماهیت دیه چهار دید گاه  وجود دارد ۱- دیه مجازات است ۲- دیه جبران خسارت است۳- دیه ماهیت دوگانه داشته یعنی تلفیق از مجازات وجبران خسارت است ۴- دیه بدل رضایت است که به اولیای دم تعلق می‌گردد، قول پنجم وقول مختار این است که دیه در قتل عمد مجازات است اما در قتل شبهه عمد یا خطایی محض جبران خسارت است. 
کلید واژه‌‌ها:

دیه، ماهیت دیه، ماهیت جزایی، ماهیت جبرانی. 

شاخصه‌های قرآنی حمایت حکومت اسلامی از نگاه آیه الله العظمی امام خامنه ای

 

علی احمد امیری

دانشجوی دکتری فقه سیاسی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران: رایانه:  [e-mail]
چکیده:

 جامعه بشری نیاز به حکومت دارد، در منابع اسلامی بر اهمیت این امرتاکید شده است. با بررسی کلام وحی می‌توان به شاخصه‌های حمایت حکومت اسلامی دست یافت.  هدف این مقاله استخراج شاخصه‌های قرآنی مؤثر بر حمایت از حکومت اسلامی است. این پژوهش نشان می‌دهد استعلای فرهنگ و مدیریت عادلانه‌ی مبتنی بر شاخصه‌های قرآنی، نقش اساسی درحمایت و تقویت  حکومت اسلامی دارند که در اندیشه امام خامنه‌ای نیز جایگاهی خاص دارند. سوال اصلی مقاله این است که: در اندیشه‌ی امام خامنه‌ای راه‌های قرآنی حمایت ازحکومت اسلامی چیست؟ از بررسی کلام الهی و اندیشه‌ی، امام خامنه‌ای منتج می‌شود که برای حمایت حکومت اسلامی، نفی سلطه پذیری لزوما به فرهنگ و مدیریت جهادی وعناصر آن توجه شود. فرهنگ جهادی در قالب خدامحوری، ولایت پذیری و اخلاق نمایان می‌شود؛ همان گونه که مدیریت جهادی با عناصر دشمن شناسی، خدمت گزاری، شهادت طلبی تعاون، خستگی ناپذیری و سرعت عمل تحقق می‌یابد.  پژوهش حاضر به لحاظ نوع تحقیق، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. 
واژگان کلیدی:

امام خامنه‌ای. حکومت اسلامی. شاخصه‌های قرآنی، فرهنگ جهادی. 

 

بررسی دیدگاه‌های فقهای امامیه در باب ظهار در نکاح موقت

 

سید احمد پورفاطمی  

  طلبه درس خارج حوزه علمیه قم، موسسه فقهی اصولی کریم اهل بیت علیه السلام.                                                            
چکیده   
این تحقیق به بررسی وقوع ظهار در نکاح موقت به عنوان یکی از مسائل مورد اختلاف بین فقهاء امامیه می‌پردازد. در این زمینه، به طور کلی سه دیدگاه اصلی از سوی فقهای امامیه مطرح شده است: نخست، برخی از فقها بر این باورند که ظهار تنها در جایی قابل تصور است که طلاق وجود داشته باشد، بنابراین با توجه به عدم وجود طلاق در نکاح موقت، ظهار نیز در آن مطرح نیست. دوم، نظر مشهور و اکثریت فقهای امامیه این است که ظهار در نکاح موقت مانند نکاح دائم وجود دارد. سوم، گروهی اندک از فقها در این مساله به توقف قائل شده‌اند. این تحقیق با روش «توصیفی تحلیلی» انجام شده است. 
یکی از اهداف این پژوهش، آشنایی بیشتر با احکام نکاح موقت است که یکی از مباحث مهم در فقه امامیه به شمار می‌رود و همچنین از جمله موضوعاتی است که بین امامیه و اهل عامه درباره صحت آن اختلاف نظر وجود دارد. در این نوشته، ابتدا به بررسی مفاهیم کاربردی که در اصل بحث تأثیرگذارند پرداخته شده و تلاش شده تا دیدگاه‌های فقها در سه بخش ارائه شود. از یافته‌های مهم این پژوهش، می‌توان به اشاره به تنوع دیدگاه‌های موجود در بین فقها درباره این مساله کرد. 
کلید واژه:

ظهار؛  نکاح موقت؛  طلاق

قاعده عدم شفاعت در حدود و تسری آن به تعزیرات از دیدگاه فقه اهل البیت (ع) فقه حنفی و حقوق ایران و افغانستان

سید علی شاه احمدی

دانشجوی، رشته، فقه و حقوق قضایی گرایش جزا و جرم شناسی، مقطع دکتری، جامعه المصطفی العالمیه، قم، مجتمع عالی فقه، ایمیل [e-mail]
چکیده:

پژوهش حاضر به بررسی قاعده «عدم شفاعت در حدود» و امکان تسری آن به مجازات‌های تعزیری از دیدگاه فقه امامیه، فقه حنفی، حقوق ایران و افغانستان می‌پردازد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که آیا این قاعده، به‌سبب اشتراک در علت و فلسفه اجرا، در تعزیرات نیز جاری می‌شود یا خیر. در فقه امامیه، رأی مشهور شفاعت در تعزیرات را جایز می‌داند. در فقه حنفی نیز فقها بر اساس مصالح عمومی، حفظ نظام و صیانت از هیبت حاکمیت، شفاعت در برخی جرایم تعزیری را ممنوع دانسته‌اند. در نظام حقوقی ایران و افغانستان نیز با اتکا به مبانی شرعی و نصوص قانونی، پذیرش شفاعت تنها در جرایم خصوصی پذیرفته شده و در جرایم تعزیری با جنبه عمومی یا حکومتی، از جمله جرایم اقتصادی و امنیتی، مجاز نیست. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که فلسفه اصلی منع شفاعت، جلوگیری از تبعیض و صیانت از اقتدار حکومت اسلامی ــ در بسیاری از تعزیرات نیز صادق استاین نتیجه می‌تواند مبنایی برای تقویت حاکمیت قانون، افزایش اعتماد عمومی به نظام عدالت کیفری و مقابله با نفوذ و فساد در اجرای مجازات‌ها باشد.
 کلید واژه:

قاعده، حدود، تعزیرات، تسری، شفاعت. 

نقش عدالت در همگرایی بین المللی از منظر اسلام

محمدشریف محمدی

  دانشجوی دکتری فقه سیاسی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران، رایانامه:sharif [e-mail]

چکیده:

ترویج و تحقق عدالت می‌تواند پایه‌ای باشد برای ایجاد صلح و همگرایی در سطح بین المللی. همچنانکه عدالت در سطح روابط اجتماعی محدود می‌تواند محیط سالم و روابط استوار و نظم پایدار را ایجاد نماید. از اینرو اسلام با تاکید بر عدالت و تعامل عادلانه، الگویی برای همگرایی بین المللی ارائه داده است.  روش تحقیق روش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخآن‌های است. همچنان که سازه انگاران، ساخت واقعیت‌های اجتماعی همانند همگرایی در روابط بین المللی را ناشی از آفرینش هنجارهای مشترک می‌داند. هنجاراساسی و بنیادین مشترک و فراگیر همانند عدل؛ در قالب عدالت، برابری، اعتدال و رعایت میثاق‌های بین المللی بر اساس واقعیت‌های وجودی و همچنان در چارچوب نظریه سازه انگاری، سبب ساز رفتار برابر و نفی اختلافات، دوری از افراط و تفریط در مواضع و رفتارها، تعهد و الزام به استمرار قواعد و میثاق‌ها و تقویت اعتماد و همکاری‌ها در روابط بین المللی می‌گردد. بدین جهت عدالت صرفا شعار نیست بلکه راهکار عملی است که در صورت عملیاتی شدن، می‌تواند به صلح جهانی، امنیت جمعی، اعتماد عمومی و تحقق همگرایی بین المللی کمک نماید. 
کلیدواژه‌ها:

عدالت، همگرایی بین المللی، برابری، اعتدال، میثاق‌های بین المللی. 

 

واکاوی حق آزادی بیان اتباع خارجه در ایران از منظر فقه اهلبیت، حقوق ایران و اسناد بین المللی

سید محمد حسینی دره صوفی 

دانشپژوه مقطع دکتری فقه وحقوق قضایی، گرایش جزا و جرم شناسی، جامعة المصطفی العالمیه.قم، رایانامه: [e-mail]
چکیده:

آزادی بیان از حقوق طبیعی انسان است و هرکسی حقِ برخورداری از آزادی‌های خود را دارد. باتوجه‌به اهمیت انجام این پژوهش سؤالی که پاسخ داده شده است این است که: آزادی بیان تبعه خارجه در ایران در فقه اهلبیت، حقوق ایران و اسناد بین المللی چی جایگاهی دارد؟ هدف پژوهش، شناخت دقیق قلمرو آزادی بیان تبعه خارجه و جایگاه آن در فقه اهلبیت، حقوق ایران واسناد بین الملل است. تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی با تکنیک پیمایشی است و ابزار گردآوری آن کتابخانه و داده‌های دیجیتالی است. جامعۀ هدف آن اتباع خارجه مقیم ایران است. یافته‌های تحقیق عبارت‌اند از اینکه: 1.آزادی بیان تا زمانی که در دایره شرع قرار گیرد و موجب ضرر به دیگری نشود، از پشتوانۀ فقهی برخوردار خواهد بود. در این راستا فرقی بین اتباع خارجه و غیر آن نیست.2.برخی ازمصادیق آزادی بیان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان شده است اما کامل نیست. 3. در اسناد بین الملل نیز عبارات همه شمولی به کار برده شده است که بیانگر اثبات این حق برای اتباع خارجه است.
کلید واژه:

آزادی بیان، تبعه خارجه، مهاجر، پناهنده، اسناد بین المللی، قلمرو آزادی بیان

 

بررسی تطبیقی روش‌‌های تعلیم و تربیت از دیدگاه علامه طباطبایی (با تاکید بر تفسیر المیزان) و ژان پیاژه

سید محمد قادری؛

دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین: [e-mail] 

سید رضی قادری؛

سطح چهار حوزه و دانش آموخته دکتری اخلاق دانشگاه باقرالعلوم قم (نویسنده مسئول): [e-mail]   

مهرداد دیوسالار

دانش آموخته دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین:[e-mail] 

 چکیده:

علامه طباطبایی به عنوان یکی از متفکران اسلامی معاصر، در برخی آثار خویش بویژه تفسیر المیزان به روشهای مطلوب تعلیم و تربیت پرداخته است. در این پژوهش به روش‌‌هایی مانند موعظه یا پند- سهولت در تکلیف- تقویت- مباحثه و گفت و گو- تفکر و تجزیه و تحلیل و روش اسوه‌‌ای و الگویی اشاره می‌شود. از طرفی ژان پیاژه،  در آثار خود روش بالینی- مصاحبه‌ای، اکتشاف– استقرایی، تشویق و تنبیه و روش کنش متقابل کودک با همسالان خود ارائه داده است. با توجه به رویکرد متفاوت این دو متفکر در اهداف تعلیم و تربیت، می‌‌توان به تفاوت دو نوع نگاه پی برد. در پایان به نقاط مشترک و متمایز دو دیدگاه پرداخته می‌شود. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی دیدگاه این دو اندیشمند را درباره روش‌‌های مطلوب در تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار دهد. 
واژگان کلیدی،

قرآن؛ علامه طباطبایی؛ ژان پیاژه؛ روش؛ تعلیم و تربیت.