واکاوی حق آزادی بیان اتباع خارجه در ایران از منظر فقه اهلبیت، حقوق ایران و اسناد بین المللی

سید محمد حسینی دره صوفی 

دانشپژوه مقطع دکتری فقه وحقوق قضایی، گرایش جزا و جرم شناسی، جامعة المصطفی العالمیه.قم، رایانامه: [e-mail]
چکیده:

آزادی بیان از حقوق طبیعی انسان است و هرکسی حقِ برخورداری از آزادی‌های خود را دارد. باتوجه‌به اهمیت انجام این پژوهش سؤالی که پاسخ داده شده است این است که: آزادی بیان تبعه خارجه در ایران در فقه اهلبیت، حقوق ایران و اسناد بین المللی چی جایگاهی دارد؟ هدف پژوهش، شناخت دقیق قلمرو آزادی بیان تبعه خارجه و جایگاه آن در فقه اهلبیت، حقوق ایران واسناد بین الملل است. تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی با تکنیک پیمایشی است و ابزار گردآوری آن کتابخانه و داده‌های دیجیتالی است. جامعۀ هدف آن اتباع خارجه مقیم ایران است. یافته‌های تحقیق عبارت‌اند از اینکه: 1.آزادی بیان تا زمانی که در دایره شرع قرار گیرد و موجب ضرر به دیگری نشود، از پشتوانۀ فقهی برخوردار خواهد بود. در این راستا فرقی بین اتباع خارجه و غیر آن نیست.2.برخی ازمصادیق آزادی بیان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان شده است اما کامل نیست. 3. در اسناد بین الملل نیز عبارات همه شمولی به کار برده شده است که بیانگر اثبات این حق برای اتباع خارجه است.
کلید واژه:

آزادی بیان، تبعه خارجه، مهاجر، پناهنده، اسناد بین المللی، قلمرو آزادی بیان

 

بررسی تطبیقی روش‌‌های تعلیم و تربیت از دیدگاه علامه طباطبایی (با تاکید بر تفسیر المیزان) و ژان پیاژه

سید محمد قادری؛

دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین: [e-mail] 

سید رضی قادری؛

سطح چهار حوزه و دانش آموخته دکتری اخلاق دانشگاه باقرالعلوم قم (نویسنده مسئول): [e-mail]   

مهرداد دیوسالار

دانش آموخته دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین:[e-mail] 

 چکیده:

علامه طباطبایی به عنوان یکی از متفکران اسلامی معاصر، در برخی آثار خویش بویژه تفسیر المیزان به روشهای مطلوب تعلیم و تربیت پرداخته است. در این پژوهش به روش‌‌هایی مانند موعظه یا پند- سهولت در تکلیف- تقویت- مباحثه و گفت و گو- تفکر و تجزیه و تحلیل و روش اسوه‌‌ای و الگویی اشاره می‌شود. از طرفی ژان پیاژه،  در آثار خود روش بالینی- مصاحبه‌ای، اکتشاف– استقرایی، تشویق و تنبیه و روش کنش متقابل کودک با همسالان خود ارائه داده است. با توجه به رویکرد متفاوت این دو متفکر در اهداف تعلیم و تربیت، می‌‌توان به تفاوت دو نوع نگاه پی برد. در پایان به نقاط مشترک و متمایز دو دیدگاه پرداخته می‌شود. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی دیدگاه این دو اندیشمند را درباره روش‌‌های مطلوب در تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار دهد. 
واژگان کلیدی،

قرآن؛ علامه طباطبایی؛ ژان پیاژه؛ روش؛ تعلیم و تربیت.

حکمرانی مهاجرت در ایران: خلاهای سیاست‌‌گذاری و چالش‌‌های مدیریتی

سید محمد فیروزی

پژوهشگر در اکادمی در تبعید، دانشگاه فنی- صنعتی دورتموند، دورتموند، آلمان. ([e-mail])

ذبیح‌‌الله عثمانی

  کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد ([e-mail])

چکیده:  

هدف این پژوهش، بررسی انتقادی سیاست‌های مهاجرتی جمهوری اسلامی ایران بوده که با روش تحلیل مضمون و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. جامعه‌آماری این پژوهش، براساس مطالعات عمومی و مشورت با کارشناسان، کلیه قوانین و آئین‌نامه‌ها و پژوهش‌های داخلی مرتبط با پدیده مهاجرت مشخص شد. نمونه‌گیری براساس تعیین واژگان کلیدی و فهرست عناوین، و داد‌ه‌ها براساس فیش‌برداری جمع‌آوری، و تحلیل داده‌ها؛ با کدگذاری  اولیه و بعد، کدها در قالب مضامین، و  درنهایت شبکۀ از مضامین تشکیل و تحلیل گردید. یافته‌های این پژوهش نشان میدهد که؛ دولت ایران، فاقد یک سیاست روشن و به‌روز شده در مورد مساله مهاجرت است. این درحالی است که، از یک‌سو مهاجرت‌های نخبگان و جوانان حالت افزایشی داشته و مکانیسمی کارآمد  برای جلوگیری از آن وجود ندارد و از سوی دیگر؛ سیاست‌های چندپارچه، به‌روزناشده، مبهم و فاقد راهبردهای استراتیژیک؛ مانع جذب متخصصان، کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و نخبگان  و نیز مانع ادغام مهاجران موجود و سبب افزایش آسیب‌های اجتماعی آنان گردیده است. در پایان مقاله، به ‌مراجع و ادارات ذی‌ربط پیشنهاداتی نیز ارائه گردیده است. 
کلیدواژه‌ها:

فرارمغزها، سیاست‌های مهاجرتی، مهاجران، ادغام اجتماعی، ایران.

 

آثار ایمان از منظر قرآن و روایات اسلامی

سید مهدی نقوی

 کارشناس ارشد رشته ادیان ابراهیمی، مدرسه حکمت و مطالعات ادیان، جامعه المصطفی(ص) العالمیه، قم.
چکیده

ایمان از دیدگاه قرآن و روایات اسلامی به عنوان یکی از اصول بنیادین اعتقادی و اخلاقی نگریسته می‌شود که تأثیرات گسترده و عمیقی بر زندگی انسآن‌ها دارد. در قرآن، ایمان به عنوان نیروی محرکه‌ای ذکر شده که انسان را به سوی خوبی‌ها رهنمون می‌سازد و روابط او را با خدا و جامعه تعریف می‌کند. آیات بسیاری در قرآن به آثار ایمان اشاره دارند ایمان در روایات اسلامی نیز با ویژگی‌هایی مثل یقین، توکل، و تسلیم به اراده خداوند توصیف شده است. در احادیث پیامبر اسلام و ائمه معصومین (ع)، بر نکاتی مانند ارتباط مستقیم ایمان با اخلاقیات، مانند راستگویی، امانت‌داری، و خوش‌رفتاری، تأکید شده است.از جمله آثار مهم ایمان می‌توان به افزایش میل به عمل صالح، ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در قبال خود و دیگران، و تقویت احساس تعلق به جامعه مؤمنین اشاره کرد. ایمان عملی منجر به تغییر عمیق‌تری در زندگی فردی و اجتماعی می‌شود و به بهبود کیفیت زندگی انسانی و معنوی کمک می‌کند. در مجموع، ایمان دینی در اسلام به عنوان نیرویی حیاتی در ابعاد مختلف زندگی تلقی می‌شود که نقش تعیین‌کننده‌ای در سعادت دنیوی و اخروی فرد ایفا می‌کند. 
کلید واژه‌ها:

آثار، ایمان، قرآن، روایات

مبانی اسلامی مقاومت در برابر اشغالگری؛ تبیین و تحلیل دیدگاه‌های قرآنی، روایی، فقهی و حقوقی

 نظر علی واحدی 

دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، جامعه المصطفی العالمیه، مشهد مقدس، ایران، رایانامه:  [e-mail]
چکیده 
 استوارسازی ایستادگی در برابر ستمگران بر پایه اصول و قواعد اسلامی امری ضروری است.پژوهش حاضر با هدف تحلیل و تبیین مبانی، اصول و قواعد قرآنی، روایی، فقهی و حقوقی مقاومت صورت گرفته است. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش کتابخآن‌های انجام شده است. ابزار گردآوری داده‌ها شامل اسناد، کتب و نرم‌افزارهای علوم اسلامی بوده است. منابع اطلاعاتی در کتابخانه‌ها و نرم‌افزارهای تخصصی علوم اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. ‌یافته ها: آمادگی همه‌جانبه در برابر اشغالگران، ظلم‌ستیزی، اهمیت کیفیت در مقایسه با کمیت، تنفر از ستمگران، نفی سلطه‌گری، دفاع همگانی در برابر متجاوزان و صیانت از جان، مال و ناموس مظلومان، از جمله تکالیف همگانی محسوب می‌شوند.
واژگان کلیدی:

مقاومت، مبانی، مبارزه، اشغال گری، فقه، حقوق.

مشارکت سیاسی زنان درتصدی مناصب دولت اسلامی

علی احمد امیری

دانشجوی دکتری فقه سیاسی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران: رایانامه:
 [e-mail]
چکیده
 با استناد به قوامیت مردان ، حرمت تصدی زنان در امور اجرایی دولت اسلامی در صورت استنتاج می‌شود که قوامیت متضمن معنای ولایت، وعام باشد، مدیریت از جنس ولایت باشد، چون این فرضیه‌ها ثابت نیست، قوامیت محتمل در معنای مراقبت و ولایت ومدیریت است، قابل استدلال بر ثبوت ولایت عام مردان را ندارد، از طرف در امور اجرایی دولت اسلامی منصب ولایی محرز نیست، بلکه نفی ولایت اداری ترجح دارد، بنابراین  ادله از کتاب و سنت اراء شده، قا بلیت برای اثبات حرمت تصدی زنان ندارد، در این  مورد دو دیدگاه متفاوت مطرح شده است تصدی وعدم تصدی. تحقیق حاضر ضمن تبیین این دیدگاهها  نظر جواز تصدی را تقویت نموده است. در نهایت تصدی امور اجرایی برای زنان در صورت اصلح بودن آن‌ها با جود مردان واجد شرایط یک امر مرجوح، و باعدم واجد شرایط مردان، بر راجح بودن آن تاکید شده است؛ وحرمت برای آن وجود ندارد.
واژگان کلیدی
  مدیریت زنان، تصدی ولایت، اجرایی، ولایت اداری، دولت.

منع تسلط کفار بر ممالک اسلامی از منظر فقه، بر مبنای محور هفتم بیانیه گام دوم انقلاب

امان الله فیاض‌‌

  دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران، رایانه:
 [e-mail]
چکیده:

قرآن کریم، سلطه‌ی کفار بر مؤمنان را ممنوع اعلام نموده است. قاعده نفی سبیل زیربنا و اساس روابط خارجی دنیای اسلام با بیگانگان را مشخص می‌کند. سؤال این است‌‌که آیا قاعده‌‌ی نفی سلطه‌‌ی کفار بر امت اسلامی، با بیانیه‌‌ی گام دوم انقلاب، ارتباط دارد؟ مفهوم نفی سلطه‌‌ی کفار بر مسلمین عام است؛ زیرا واژه «سبیل» که از قبیل نکره در سیاق نفى است افاده عموم می‌کند. بنابراین، آیه دارای مفهومی عام است که می‌تواند شامل «نفی سلطه در تکوین و در حوزه تشریع احکام و نفی غلبه در حوزه احتجاج و برهان و ...» باشد. به بیان دیگر قاعده نفی سبیل هرنوع سلطه و غلبه را نسبت به مسلمان و ممالک اسلامی نمی‌پذیرد. در شرایط حاضر که نفوذ کشورهای بیگانه بر مسلمانان و کشورهای آنان سایه افکنده است، یکی از بهترین راه‌ها برای نجات و بیرون رفتن از این وضع ذلت بار، توجه و عینیت بخشیدن به این قاعده محکم فقهی است. نفی سلطه‌‌ی کفار بر سرنوشت امت اسلامی (براساس مبانی اسلامی) با بیانه‌‌ی گام دوم انقلاب، ارتباط دارد. زیرا، استقلال، عزت، کرامت مؤمنان و پیشرفت امت اسلامی که در بیانیه اظهار شده زمانی ممکن است‌‌ که کشور اسلامی زیر سلطه‌‌ی کفار نباشد و خود تصمیم مستقل بگیرد.
کلید واژه‌ها:

مؤمنان، اسلام، کفار، منعِ‌‌سلطه، فقه، بیانیه‌‌ی گام دوم.

تحلیل حدیث رفع و تبیین حکم رفع شده در «ما لایعلمون»

سید عارف حسینی

طلبه پایه 10 حوزه علمیه قم، مؤسسه فقهی اصولی کریم اهل بیت علیهم السلام. 1403-1404
چکیده
یکی از اصلی‌ترین ادله‌ی اصل برائت که علمای اصولی به آن استناد کرده‌اند، «حدیث رفع» است که از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است. در این روایت، یکی از مواردی که از امت پیامبر رفع شده، «ما لایعلمون» (آنچه نمی‌دانند) ذکر شده است. اما در مورد معنای «ما موصوله» در این روایت و اینکه دقیقاً چه چیزی رفع شده است، میان علما اختلاف نظر وجود دارد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی این مسئله پرداخته و در پی تبیین حکم رفع شده در حدیث رفع است. پس از تفکیک میان حکم تشریعی و تکوینی، این نتیجه حاصل شد که آنچه از «ما لایعلمون» رفع می‌شود، صرفاً حکم تکلیفی عملی است که به حکم واقعی آن جهل وجود دارد. از آنجا که اختلاف نظر درباره‌ی اینکه «آیا عملی که انسان نادانسته مرتکب آن می‌شود، اثر وضعی دارد یا نه» منجر به چالش‌های فراوانی در مسائل فقهی و کلامی می‌شود، بررسی این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است.
کلید واژه:

حدیث رفع، حکم وضعی، حکم تکلیفی، اثر وضعی

بررسی ماهیت جرم ارتداد (حدی یا تعزیری)

عبدالرحیم جعفری دهنوی

  دانشجوی دکتری فقه وحقوق قضایی جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران
 [e-mail]
چکیده 
ارتداد درزمان پیامبراکرم صل‌‌الله‌‌علیه‌‌وآله‌‌وسلم بوده وفعلا هم دامنه ارتداد پهن است، حدی و یا تعزیری بودن ارتداد همواره مورد مناقشه بوده است، یکی از چالش‌‌های که فرا روی حدی ویا تعزیری بودن نهفته شده است، تقابل آن با آزادی فردی است، این تحقیق با روش تحلیلی – توصیفی بیان شده که بر تعزیری بودن ارتداد تاکید شده است، عده‌‌ای از فقها همچون محقق حلی ارتداد را از جمله جرایم تعزیری می‌داند، ایت الله منتظری ارتداد را حکم حکومتی دانسته که به صلاحیت ودید ولی فقیه تعزیر می‌شود، آیه مبارکه «لااکره فی الدین» در اصل پذیرش ایمان چون یک امر قلبی است متصور است اما فردی که با ارتداد نظم وامنیت جامعه اسلامی را به مخاطره می‌اندازد هیچ منافاتی با آزادی شخص ندارد که مانع اجرای تعزیر گردد.
کلید واژه‌‌‌‌ها: ارتداد، حد، تعزیر.
 

بررسی قیاس و کاربرد آن در نظام حقوق کیفری ایران و افغانستان

داود عطایی
  .دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعۀ المصطفی العالمیه (ص)، قم
 [e-mail]    
چکیده
قیاس به عنوان یکی از روش‌‌های رایج استدلال در نظام حقوقی، میتواند در صورت خلأ قانونی، ابهام، اجمال و تعارض قوانین، خلأ قانونی را پوشش داده و قوانین مبهم را تفسیر کند و همچنین قواعد حقوقی را با نیاز‌‌های روز جامعه همراه و متناسب سازد.این مطالعه با روش تحلیلی – توصیفی تأکید می‌‌کند که سیاست کیفری برای صیانت از جایگاه خود در قبال چالش‌‌های مربوز و با توجه به اصل 167 ق.ا ایران و ماده 130 ق.ا افغانستان و همچنین ماده اول قانون جزا، برای پوشش خلأ قانونی، تفسیر قوانین و جهت همپایی با تکنولوژی و ابزار جدید جرایم، ناگزیر از استدلال قیاسی خواهد بود.
مهمترین نتایج: قیاس نباید در حقوق کیفری بطور مطلق مجاز و یا ممنوع باشد. اصل 36 ق.ا ایران و ماده 27 ق.ا افغانستان مانع کار برد آن خواهد بود. قیاس در نظام کیفری هردو کشور تفاوت چندانی ندارد.
واژگان کلیدی: قیاس، تنقیح مناط، مفهوم موافق، خلأ قانونی، تفسیر قوانین، توسعه حقوق جزاء، اصل قانونمندی جرایم و مجازات، حجیت قیاس.