همسویی تکنیک‌های CBT و رهنمودهای قرآن و عترت در درمان وسواس

 محمد انور اصغری 

 دانشجوی دکتری قرآن و علوم با گرایش روانشناسی، جامعه المصطفی العالمیه، مشهد، ایران. رایانه: [e-mail]        
چکیده
وسواس از دیرباز مورد توجه بوده و روش‌های سنتی و سپس علمی برای درمان آن ابداع شده است. درمان شناختی-رفتاری، یکی از مؤثرترین روش‌های علمی برای درمان وسواس شناخته می‌شود. قرآن و روایات نیز رهنمودهای ارزشمندی برای درمان این اختلال ارائه می‌دهند. پژوهش حاضر با هدف بررسی همسویی بین پنج تکنیک‌ درمان شناختی-رفتاری (CBT) و رهنمودهای قرآن و عترت در درمان وسواس انجام شده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و رویکردی تطبیقی، به مقایسه سه مولفه؛ فرایندها، محتواهای جایگزین و شرایط تاثیرگذاری در تکنیک‌های(CBT)  و رهنمودهای قرآن و عترت پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که فرایندها و شرایط لازم برای درمان در هر دو رویکرد شباهت زیادی دارند، اما محتواهای جایگزین ارائه شده در آن‌ها متفاوت است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تلفیق تکنیک‌های CBT با رهنمودهای قرآن و عترت می‌تواند رویکردی جامع و مؤثر برای درمان وسواس، به ویژه وسواس مذهبی باشد. 
کلمات کلیدی:

قرآن، عترت، وسواس، CBT، روان‌درمانی، فرایند

روزه و آثار آن از دیدگاه آیات و روایات

محمد جواد باهنر

دانش پژوه سطح چهار ادبیات عرب جامع‍ة المصطفی العالمی‍ة، قم، ایران. رایانامه:   [e-mail]  

حبیب الله حسینی

 فارغ التحصیل سطح چهار فقه و اصول جامع‍ة المصطفی العالمی‍ة، قم، ایران. رایانامه: [e-mail] 

محمد سالم قاسمی 

دانش‌پژوه دکتری عرفان اسلامی جامع‍ة المصطفی العالمی‍ة، قم، ایران. رایانامه: [e-mail]
چکیده
روزه یکی از عبادات مهم در بندگی خداوند است. عبادتی که ریشه در ادیان قبل از اسلام نیز دارد. اهتمامی که به روزه در اسلام به آن  شده است نشان از اهمیت آن دارد. با توجه به آیات و روایات به این نتیجه می‌رسیم که از دلایل این اهتمام و اهمیت، آثار و برکاتی است که روزه در ابعاد وجودی و زندگانی انسان دارد. این آثار در یک تقسیم کلی به آثار تربیتی و معنوی، آثار اخلاقی و اجتماعی و آثار عرفانی و الهی گنجانده شده است. در این نوشتار سعی شده است که با توجه به این تقسیم بندی به صورت گسترده تر به آثار و برکات روزه با استناد به آیات و روایات و سخنان دانشمندان پرداخته شود. 
واژگان کلیدی:

روزه، آثار روزه، برکات روزه، اثر تربیتی، اثر اخلاقی، اثر عرفانی. 

 

نقد روان شناختی قرآن پژوهی گلد زیهر

 

سید محمد نسیم بهشتی

دانشجوی دکتری قرآن وعلوم با گرایش روان شناسی، جامعه المصطفی العالمیه، مشهد، ایران.رایانه: [e-mail]
چکیده:

اگناز گلدزیهر(1921-1850) یکی از مستشرقینی است که آثاری مربوط به قرآن دارد. با توجه به متأثر شدن او از تؤدر نلدکه ومطالب پر از اشتباه او، در قرآن پژوهی خطا‌های بی شماری داشته است. نویسندگان زیادی از نظر فقه الحدیثی وتفسیری وتاریخی نقد‌های زیادی نسبت به قرآن پژوهی او کرده‌اند. در این نوشتار با رویکرد قرآن وعلوم با گراش روان شناسی نقد روان شناختی صورت می‌گیرد؛ به این بیان که علل روان شناختی خطاهی قرآن پژوهشی چگونه است؟ ضعف شناختی، روحیه خود بر تر بینی، وسعت موضوع وقلمروی پژوهش او وعدم راعاید قوانین پژوهشی از مباحث این نوشتار است. خطا‌های قر آن پژوهی گلد زیهر، علل روان شناختی داشته است. بعد از بررسی معلوم شد که ریشه خطا‌های قرآن پژوهی گلدزیهر مانند پیشداوری، تناقض گوی وفراموشی مطالب گزشته معلول ضعف شناختی ووسعت موضوع وقلمروی قرآن پژوهی گلدزیهر است. واپسزنی، تداخل ومشکلات باز یابی علت فراموشی او است. 
کلید واژه‌ها:

قرآن، گلد زیهر، قرآن پژوهی، نقد روان شناختی، خطا‌های روان شناختی 

نقد دیدگاه فاضل آبی در «عامی» بودن سهل بن زیاد

 سید احمدپورفاطمی

 طلبه درس خارج حوزه علمیه قم، موسسه کریم اهل بیت علیه السلام.

حمید رضا گورکانی

طلبه درس خارج حوزه علمیه قم، موسسه کریم اهل بیت علیه السلام.
چکیده
 از راویان پرنقش در جوامع حدیثی وانتقال تراث‌های حدیثی سهل بن زیاد بوده، در وثاقت وضعف سهل بن زیاد، گفتگو‌های متعددی صورت گرفته است. برخی از فقهاء برپایایه داده‌های رجالیون قائل به ضعف وی وبرخی با نقد وبررسی دادهای رجالی وبیان ادله دیگری قائل به وثاقت سهل بن زیاد شده‌اند، در جوامع اصلی رجال امامیه ازسهل بن زیاد با وصف‌های چون «احمق»، «ضعیف»، «غیرمعتمد»، «غال»، یاد شده است ولی در جوامع رجالی از سهل بن زیاد به عنوان «عامی» بودن یاد نشده، «مرحوم فاضل آبی» از عالمان امامیه صاحب کتاب «کشف الرموز» در بحث‌های فقهی خود در ضعف روایتی قائل به این شده که سهل بن زیاد ضعیف بود، چرا که ایشان «عامی» بوده، هدف از پژوهش حاضر نقد وبررسی دیدگاه ایشان در عامی بودن بوده سهل بن زیاد است. مطالب این پژوهش با شیوه توصیف تحلیلی نوشته شده واز نتایج این پژوهش می‌توان بیان کرد که برپایه دادها موجود در جوامع رجالی می‌توان بیان کرد سهل بن زیاد عامی نبوده است. این پژوهش با نگاه دیگر به بررسی مذهب سهل بن زیاد مربوط است.         
کلید واژه:

فاضل آبی؛ عامی بودن؛ سهل بن زیاد. 

نظرات و مبانی فکری علمای اسلامی و وهابیت نسبت به بدعت یا سنت بودن عزادای بر امام حسین(ع)

سید مهدی نقوی

 کارشناس ارشد رشته ادیان ابراهیمی، مجتمع حکمت و مطالعات ادیان، جامعه المصطفی(ره) العالمیه، قم.
چکیده:

از جمله رویدادهای تاریخی و مذهبی مهم در تاریخ اسلام، عزاداری برای امام حسین (ع) است. این مقاله به بررسی نظریه بدعت یا سنت بودن این مراسم می‌پردازد و سعی دارد ابعاد مختلف این موضوع را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی و ابزار گرد آوری آن کتابخانه ای است. در این مقاله دیدگاههای مد نظر و استدلال‌های آن‌ها در خصوص بدعت بودن این مراسم تحلیل می‌شود. در مقابل، مبانی فقهی و مستندات تاریخی حامیان عزاداری نیز ارائه می‌گردد تا مشروعیت این عمل دینی به اثبات برسد. تأثیرات فرهنگی و مذهبی عزاداری بر جامعه شیعه و نقش آن در تقویت هویت دینی نیز از نقاط قوت دیگر این بحث به شمار می‌رود. در نهایت، مقاله با جمع‌بندی دیدگاه‌ها و پیشنهادهایی برای توسعه فضاهای گفت‌وگو و تعامل در جامعه اسلامی در مورد عزاداری امام حسین (ع) به پایان می‌رسد. این پژوهش تلاش دارد تا از طریق تحلیل دقیق و مستند به تبیین جایگاه عزاداری در دین اسلام و نتایج آن پرداخته و نقش آن در تعاملات اجتماعی را مورد بررسی قرار دهد. 
کلید واژه‌ها:

عزاداری، سنت، بدعت، نظرات، وهابیت.   

جایگاه خیار تعذر تسلیم در فقه امامیه با تأکید بر اصول و مبانی

  محمد حقانی

 طلبه سطح چهارحوزه علمیه قم، موسسه فقهی اصولی کریم اهل بیت علیه السلام 
[e-mail]
چکیده
خیار تعذر تسلیم بین فقها به طور مستقل مورد‌بحث قرار نگرفته و فقط شهید اول و شهید ثانی به‌صورت مستقل و هم عرض با سایر خیارات مطرح کرده‌اند از همین رو برای تبیین هر چه‌بهتر جایگاه خیار تعذر تسلیم در فقه امامیه برآن شدیم مقاله پیشرو را در سه ساحت سامان دهیم: ۱. در گام اول نسبت به استقلال و عدم استقلال خیار تعذر تسلیم بحث می‌شود که آیا خیار مذکور یک خیار مستقلی است و یا می‌بایست آن را به دیگر خیارات ارجاع داد. ۲. در گام دوم موارد جریان خیار تعذر تسلیم را بازگو می‌کنیم.  ۳. در گام سوم وجه میز خیار تعذر تسلیم با سایر خیارات را تبیین می‌کنیم. با توجه‌به مباحثی که در این سه ساحت تبیین می‌شود می‌توان خیار مذکور را یک امر مستقلی از خیارت دیگر دانست که باید به طور جداگانه موردبحث و تدقیق قرار گیرد؛ از همین رو برای خیار مذکور ویژگی‌های ذکر شده است که موجب تمایز آن با سایر خیارات است. 
کلید واژه‌ها: خیار؛ تعذر؛ تسلیم؛ امامیه؛ مبیع؛ ثمن؛ قبض. 

تأثیرپذیری اخلاقی انسان از عوامل سیاسی و اقتصادی از منظر قرآن و روایات

 

حبیب‌الله حسینی
 طلبه سطح چهار جامعه المصطفی العالمیه(ص)
رایانامه:             [e-mail] 

چکیده
تأثیرپذیری اخلاقی انسان از عوامل بیرونی، یکی از مسائل پذیرفته شده در حوزه اخلاق و تربیت اسلامی است. عوامل سیاسی  و اقتصادی، از نمونه عوامل تأثیرگذار بر اخلاق و تربیت انسان  به حساب می‌آید. این دو عامل همان‌طور که می‌توانند در رشد و شکوفایی و رکود و سقوط، یک جامعه نقش اصلی را ایفا کنند؛ در شکوفایی اخلاقی افراد و سقوط اخلاقی آن‌ها نیز می‌توانند نقش کلیدی داشته باشند. این تحقیق با بررسی آیات قرآن و روایات معصومین(ع) درصدد است تا برخی از این تأثیرات را ذکر کرده و اثبات کند که این دو عامل سهم به سزایی در شکل‌گیری اخلاق نیک و قبیح در انسان دارد. ایثار، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، و عدالت، از آموزه‌های دینی و انسانی است که عوامل سیاسی، سهم اصلی در ایجاد و شکوفایی آن‌ها در انسان دارد.   انفاق‌های آشکار، تألیف قلوب، کمک به اقربا، از نمونه اخلاق‌های پسندیده است که عوامل اقتصادی، در پیدایش و ترویج آن‌ها سهم اصلی را دارد. 
کلیدواژگان: تأثیرپذیری، اخلاقی، عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی

واکاوی مفهوم واژه «قرآن» با دو رویکرد بیرون‌متنی و درون‌ متنی

سید طالب ذکی

 دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و معارف، جامعه المصطفی العالمیه قم. رایانامه: [e-mail]
چکیده
یکی از دغدغه‌های عالمان علوم قرآنی و لغت شناسان در طول تاریخ اسلام این بوده است که قبل از تفسیر کلمات و جملات قرآنی، به تجزیه و تحلیل واژگان به خصوص واژگان غریب و کم کاربرد در قرآن کریم بپردازند. کتابهایی چون «المفردات فی غریب القرآن»، «مجمع البحرین و مطلع النیرین» و... در همین راستا تولید شده است. یکی از واژگانی که مورد بحث و گفتگوی لغت شناسان و مفسران قرآن کریم قرار گرفته و باعث شده است که رویکردهای مختلفی در آن به وجود بیاید، واژه «قرآن» است. این واژه با معانی مختلف هفتاد بار در این کتاب آسمانی به کار رفته است. اختلاف نظر در ریشه یابی این واژه تا حدودی روی معنای آن نیز سایه افکنده و موجب ابهام در ریشه و معنای آن شده است. در این مقاله سعی شده با طرح نظریات مختلف، ماده‌های «قرأ» و «قرن» با دو رویکرد بیرون متنی (و با بهره گیری از یافته‌های اهل لغت و زبان شناسان)، و درون متنی (و استعمالات خود قرآن کریم)، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و با شواهد کافی از معتبرترین لغت شناسان و عالمان علوم قرآنی در جهت ابهام زدایی آن تحقیق و بررسی شده است. 
کلیدواژه: قرآن، قرأ، قرن، اهلبیت، تعریف قرآن. 

ازدواج و تشکیل خانواده در ادیان اسلام و یهودیت

سید مهدی نقوی

کارشتاس ارشد رشته ادیان ابراهیمی، مجتمع حکمت و مطالعات ادیان، جامعه المصطفی(ع) العالمیه، قم.
چکیده
در جامعه بشری نهاد خانواده دارای اهمیت فراوانی بوده و از ارکان اصلی آن به شمار می‌‌آید، زیرا نهاد خانواده نقش مهمی در سعادت و شقاوت جامعه دارد. تأثیر خانواده بر جامعه و نقش آن سبب شده است که در دین اسلام و یهودیت مورد توجه قرار بگیرد و دستوراتی در رابطه با ازدواج و تشکیل خانواده برای بشریت ارائه کنند. ما در این مقاله در پی آن هستیم تا با روش توصیفی – تحلیلی، به بررسی ازدواج و تشکیل خانواده با تکیه بر کتاب‌های مقدس دو دین اسلام و یهود و روایات معصومینF در اسلام بپردازیم. ازدواج در اسلام تا آن جایی اهمیت دارد که پیامبر بزرگوار اسلامa فرمودند: ازدواج سنت من است؛ هر که از سنت من سرپیچی کند از من نیست. در یهودیت نیز مجرد ماندن نکوهش شده است و فرد مجرد باید هرچه سریعتر مقدمات ازدواج خود را فراهم کند تا این امر مهم به تعویق نیافتد. در نوشتار پیش رو به بررسی خانواده و جایگاه آن، اهمیت و جایگاه ازدواج و همچنین فواید و آثار ازدواج پرداخته شده است. 
 واژگان کلیدی:

قرآن، یهودیت، اسلام، ازدواج، خانواده. 

بررسی شرایط و مبانی فقهی مسئولیت کیفری ومدنی طبیب، در حقوق ایران وافغانستان.

قربانعلی مبلغ 

 دانش‌پژوه دکتری فقه و حقوق قضایی؛ جامعه المصطفی العالمیه(ص)، قم. رایانامه:   [e-mail]
چکیده:

تحقیق حاضر شرایط ومبانی فقهی مسئولیت‌کیفری ومدنی طبیب را درقوانین موضوعه ایران و افغانستان، به‌صورت کتابخانه‌ای مورد بررسی قرارداده وبه‌نتائج ذیل دست‌یافته‌است: مسئولیت پزشکی، پاسخگو بودن پزشک در قبال خسارات و زیانهای ناشی از انجام وظایف پزشکی است که به بیمار وارد می‌آورد؛ در این نوشته مسئولیت طبیب در ابعاد کیفری و مدنی بررسی شده و هنگامی پزشک از لحاظ کیفری مسئول است که عمل ارتکابی او توأم با سوءنیت باشد و قانون نیز آن را مستوجب مجازات بداند؛ در مسئولیت مدنی سوءنیت در بین نبوده و با جبران خسارت مسئولیت مرتفع میشود. مشهور فقهای اسلامی با ذکر ادله‌ای و رد ادله مخالفین‌شان طبیب را به‌طور مطلق ضامن می‌دانند؛ قوانین موضوعه ایران و افغانستان، اذعان می‌دارد؛ در مواردی چون عدم قرارداد طبیب با بیمار، عدم اخذ رضایت بیمار، تخلف طبیب از قرارداد و صدمات ناشی از بی احتیاطی، اهمال و غفلت اطبا، تخطی محسوب گردیده و طبیب متخطی در قبال رفتار نا به‌هنجار خود مسئول می‌باشد؛ اما در مقابل، اخذ برائت قبل از درمان، اخذ رضایت بیمار یا اولیای وی را راهکارهای برای مصونیت دانسته‌است. 
کلیدواژه‌ها:

مبانی فقهی، مسئولیت، طبیب،  قصور طبیب، رضایت بیمار.