واکاوی مفهوم واژه «قرآن» با دو رویکرد بیرون‌متنی و درون‌ متنی

سید طالب ذکی

 دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و معارف، جامعه المصطفی العالمیه قم. رایانامه: [e-mail]
چکیده
یکی از دغدغه‌های عالمان علوم قرآنی و لغت شناسان در طول تاریخ اسلام این بوده است که قبل از تفسیر کلمات و جملات قرآنی، به تجزیه و تحلیل واژگان به خصوص واژگان غریب و کم کاربرد در قرآن کریم بپردازند. کتابهایی چون «المفردات فی غریب القرآن»، «مجمع البحرین و مطلع النیرین» و... در همین راستا تولید شده است. یکی از واژگانی که مورد بحث و گفتگوی لغت شناسان و مفسران قرآن کریم قرار گرفته و باعث شده است که رویکردهای مختلفی در آن به وجود بیاید، واژه «قرآن» است. این واژه با معانی مختلف هفتاد بار در این کتاب آسمانی به کار رفته است. اختلاف نظر در ریشه یابی این واژه تا حدودی روی معنای آن نیز سایه افکنده و موجب ابهام در ریشه و معنای آن شده است. در این مقاله سعی شده با طرح نظریات مختلف، ماده‌های «قرأ» و «قرن» با دو رویکرد بیرون متنی (و با بهره گیری از یافته‌های اهل لغت و زبان شناسان)، و درون متنی (و استعمالات خود قرآن کریم)، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و با شواهد کافی از معتبرترین لغت شناسان و عالمان علوم قرآنی در جهت ابهام زدایی آن تحقیق و بررسی شده است. 
کلیدواژه: قرآن، قرأ، قرن، اهلبیت، تعریف قرآن. 

ازدواج و تشکیل خانواده در ادیان اسلام و یهودیت

سید مهدی نقوی

کارشتاس ارشد رشته ادیان ابراهیمی، مجتمع حکمت و مطالعات ادیان، جامعه المصطفی(ع) العالمیه، قم.
چکیده
در جامعه بشری نهاد خانواده دارای اهمیت فراوانی بوده و از ارکان اصلی آن به شمار می‌‌آید، زیرا نهاد خانواده نقش مهمی در سعادت و شقاوت جامعه دارد. تأثیر خانواده بر جامعه و نقش آن سبب شده است که در دین اسلام و یهودیت مورد توجه قرار بگیرد و دستوراتی در رابطه با ازدواج و تشکیل خانواده برای بشریت ارائه کنند. ما در این مقاله در پی آن هستیم تا با روش توصیفی – تحلیلی، به بررسی ازدواج و تشکیل خانواده با تکیه بر کتاب‌های مقدس دو دین اسلام و یهود و روایات معصومینF در اسلام بپردازیم. ازدواج در اسلام تا آن جایی اهمیت دارد که پیامبر بزرگوار اسلامa فرمودند: ازدواج سنت من است؛ هر که از سنت من سرپیچی کند از من نیست. در یهودیت نیز مجرد ماندن نکوهش شده است و فرد مجرد باید هرچه سریعتر مقدمات ازدواج خود را فراهم کند تا این امر مهم به تعویق نیافتد. در نوشتار پیش رو به بررسی خانواده و جایگاه آن، اهمیت و جایگاه ازدواج و همچنین فواید و آثار ازدواج پرداخته شده است. 
 واژگان کلیدی:

قرآن، یهودیت، اسلام، ازدواج، خانواده. 

بررسی شرایط و مبانی فقهی مسئولیت کیفری ومدنی طبیب، در حقوق ایران وافغانستان.

قربانعلی مبلغ 

 دانش‌پژوه دکتری فقه و حقوق قضایی؛ جامعه المصطفی العالمیه(ص)، قم. رایانامه:   [e-mail]
چکیده:

تحقیق حاضر شرایط ومبانی فقهی مسئولیت‌کیفری ومدنی طبیب را درقوانین موضوعه ایران و افغانستان، به‌صورت کتابخانه‌ای مورد بررسی قرارداده وبه‌نتائج ذیل دست‌یافته‌است: مسئولیت پزشکی، پاسخگو بودن پزشک در قبال خسارات و زیانهای ناشی از انجام وظایف پزشکی است که به بیمار وارد می‌آورد؛ در این نوشته مسئولیت طبیب در ابعاد کیفری و مدنی بررسی شده و هنگامی پزشک از لحاظ کیفری مسئول است که عمل ارتکابی او توأم با سوءنیت باشد و قانون نیز آن را مستوجب مجازات بداند؛ در مسئولیت مدنی سوءنیت در بین نبوده و با جبران خسارت مسئولیت مرتفع میشود. مشهور فقهای اسلامی با ذکر ادله‌ای و رد ادله مخالفین‌شان طبیب را به‌طور مطلق ضامن می‌دانند؛ قوانین موضوعه ایران و افغانستان، اذعان می‌دارد؛ در مواردی چون عدم قرارداد طبیب با بیمار، عدم اخذ رضایت بیمار، تخلف طبیب از قرارداد و صدمات ناشی از بی احتیاطی، اهمال و غفلت اطبا، تخطی محسوب گردیده و طبیب متخطی در قبال رفتار نا به‌هنجار خود مسئول می‌باشد؛ اما در مقابل، اخذ برائت قبل از درمان، اخذ رضایت بیمار یا اولیای وی را راهکارهای برای مصونیت دانسته‌است. 
کلیدواژه‌ها:

مبانی فقهی، مسئولیت، طبیب،  قصور طبیب، رضایت بیمار.

نقش مدیریت مشارکتی منابع آبی در توسعه‌‌پایدار دهات افغانستان

سید محمد فیروزی

دکترای جامعه شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه یزد ([e-mail])

غلام‌‌الدین واحدی

استادیار جامعه شناسی در دانشگاه تعلیم و تربیه کابل، کابل، افغانستان ([e-mail])

ذبیح‌‌الله عثمانی

کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد ([e-mail])

چکیده:

یکی از انواع مدیریت منابع آب، مدیریت مشارکتی است. این نوع از مدیریت نیز حاوی نظریه‌‌ها، مدل‌‌ها و الگوهای متفاوت و متعدد بوده است.  هدف اصلی این تحقیق، بررسی نقش مدیریت مشارکتی منابع آبی در توسعه‌‌‌‌پایدار مناطق دهاتی افغانستان است. این تحقیق با روش کتابخانه‌‌ای و با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته‌‌های بدست آمده نشان می‌‌دهد که، نظریه‌‌‌‌ها، مدل‌‌ها و تجارب کشورها همه مؤید و مصّر بر مدیریت مشارکتی منابع آبی بوده، و نشانگر این است که، اگر دهقانان و ذی‌‌نفعان محلی در مدیریت منابع آب سهیم شوند، امکان بهره‌‌برداری و استفاده مؤثر از این منابع افزایش پیدا می‌‌کند و در نهایت زمینه‌‌ساز توسعه‌‌پایدار مناطق دهاتی خواهد شد. نتیجه‌‌گیری تحقیق این است که دولت امارت اسلامی افغانستان و سایر نهاد داخلی و خارجی برای مدیریت مشارکتی منابع آب در مناطق دهاتی برنامه‌‌های علمی و عملی را روی‌‌دست گرفته، و با الهام از نظریه‌‌ها، مدل‌‌ها و تجارب کشورهای موفق در این زمینه اقدام نمایند. 
کلید واژگان:

مدیریت، مشارکت، منابع آب، توسعه‌‌پایدار، مناطق دهاتی.

 

کیفیت معاد و بقای نفس انسانی در فلسفه اسلامی با تاکید بر دیدگاه ملا صدرا

امان الله ناطقی 

طلبه سطح چهار فقه و معارف؛ گرایش فلسفه اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه. Amnq5020 @ gmail.com 
چکیده:

یکی از مباحث مهم در فلسفه اسلامی مسئله کیفیت معاد و بقای انسان پس ازمرگ و در عالم آخرت است. فلاسفه اسلامی در این مسئله دیدگاه واحدی ندارند. از منظر تحلیل فلسفی برخی از فلاسفه معتقد به معاد روحانی است و برخی دیگر به معاد جسمانی اما اکثر فلاسفه به ویژه طرفداران فلسفه اشراق و حکمت متعالیه بر معاد جسمانی و روحانی تاکید دارند. حکمت متعالیه ضمن اعتقاد بر بقا و جاودانگی انسان، جسمانی و روحانی بودن آن را تآکید نموده است. اصول و مبانیی که ملاصدرا مطرح نموده در راستای اثبات معاد جسمانی و روحانی می‌باشد. دریافت‌ها نشان میدهد که معاد جسمانی مورد نظر ملاصدرا غیر از معاد جسمانی است که برخی فلاسفه و علما از ادله به ویژه ادله نقلی استفاده کرده‌اند. از نظریه ملاصدرا تفسیر‌های متفاوتی صورت گرفته که نشان میدهد در فهم دیدگاه او نیز اختلاف آراء وجود دارد و این آراء مورد نقد و بررسی مختصر قرار گرفته است. ملاصدرا دیدگاه خویش را مطابق با اصول حکمت متعالیه و ظواهر ادله نقلی میداند و در آثار مختلف خود براین امر تاکید داشته است. 
کلید واژه:

معاد، معاد جسمانی، بقای نفس، جاودانگی نفس،ملاصدرا.

عوامل جرایم مالی اطفال و راهکارهای مقابله با آن

باز محمد صادقی

دانشجوی دکتری حقوق(جزا و جرم شناسی)، جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران، رایانه: [e-mail] 
چکیده
جرایم و تخلفات مالی اطفال امروزه یکی از مسایل مهم جوامع بشری است. این پژوهش، به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که: جرایم مالی اطفال چه عواملی دارد و راه‌های مقابله با آن چیست؟ روش انجام این تحقیق، توصیفی – تحلیلی است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که: عوامل همچون مشکلات ناشی از زندگی خانوادگی مثل ناسازگاری و نابسامانی‌های موجود در خانواده و نیز مشکلات ناشی از عوامل اجتماعی مانند محیط طبیعی، محیط اقتصادی و محیط فرهنگی دست به دست هم می‌دهند تا یک طفل مرتکب جرایم مالی شود. بدون شک پیشگیری از بزهکاری اولویت اول در سیاست گذاری‌های جنایی همه کشورهای جهان است در این میان پیشگیری از بزهکاری اطفال در جرایم مالی اهمیت فوق العاده‎ای دارد. برای پیشگیری ازجرایم مالی اطفال و نوجوانان پیشگیری تربیتی و اجتماعی توسط والدین و مربیان از طریق آماده ساختن محیط سالم و تأمین نیازهای مادی و معنوی اطفال بسیار تأثیرگذار می‌باشد. 
واژگان کلیدی: جرم، مال، طفل، پیشگیری. 

نقدی بر نظریه وحی نفسی از منظر عقل، قرآن و روانشناسی

محمد انور اصغری 

دانشجوی دکتری قرآن و علوم با گرایش روانشناسی، جامعه المصطفی العالمیه، مشهد، ایران. رایانه: [e-mail]       
چکیده: 
وحی که سرچشمه معارف آسمانی است، همواره مورد توجه اندیشمندان قرار داشته است. اهمیت وحی در شکل‌گیری باورهای دینی، هرگونه برداشت نادرست از آن را به امری خطیر بدل می‌کند. نظریه‌های زیادی در ماهیت وحی ارائه شده است. یکی از آنها، نظریه وحی نفسی است که توسط برخی مستشرقان ادعا شده و وحی را به ویژگی‌های روانی انسان؛ ضمیر ناخودآگاه و تخیل نسبت می‌دهد. این پژوهش با رویکردی میان‌رشته‌ای، به نقد این نظریه پرداخته و با بهره‌گیری از عقل، قرآن و روانشناسی، نادرستی آن را بررسی نموده است. نتایج نشان‌ می‌دهد که این نظریه با اشکالات بنیادینی ‌از جمله بی‌اعتباری دلایل و مبانی، تناقضات، ناهمخوانی با ماهیت وحی، ناتوانی در تبیین معجزات و تضاد با آموزه‌های قرآنی مواجه است. انگیزه طرفداران این نظریه متفاوت، اما هدف نهایی همه آن‌ها انکار ماهیت الهی وحی است. در نهایت نشان می‌دهد که این نظریه با توجه به شواهد ادعایی واهی و بی پایه است. 
کلیدواژه‌ها:

قرآن، عقل، روانشناسی، وحی نفسی، ضمیرخودناآگاه و تخیل خلاق

اندیشه ضد اسلامی برنارد لوئیس به عنوان نماینده شرق شناسان غربی

علی مدد فهیمی

 دکتری اندیشه معاصر مسلمین، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران، رایانامه:  [e-mail]
چکیده:

برنارد لوئیس، شرق شناس یهودی تبار آمریکایی است که تحقیقات فراوانی در باره تاریخ اسلام و خاورمیانه انجام داده است. وی به عنوان یک اسلام شناس، شهرت جهانی پیداکرد. اما به جای اینکه حقیقت اسلام را به صورت درست معرفی نماید، اسلام وشیعه را متهم به ترویج اندیشه‌ای افراطی گری نموده و تلاش می‌کند اسلام را، به عنوان یک دین خشن، ناقض آزادی و حقوق بشر معرفی نماید. وی، برای اسلام هراسی وشیعه ستیزی به کارهای علمی بسنده نکرد، بلکه با قرار گرفتن در مناصب حکومتی، طرح‌های بسیار خطرناکی را برای تضعیف جهان اسلام چون، برخورد فرهنگ‌ها، تجزیه خاورمیانه، اشغال فلسطین، عراق و افغانستان، ارائه کرد. پژوهش حاضر، تلاش می‌کند با تکیه بر اندیشه‌های اسلام ناب، ثابت نماید که دین اسلام ومذهب شیعه، نه تنها ترویج کننده خشونت وافراطی گری نیست، بلکه برعکس ادعای غرب و لوئیس، مخالف آن و بالاتر از آن مدافع آزادی، حقوق بشر و همزیستی مسالمت آمیز با تمام ادیان ومذاهب دیگر است. 
کلید واژه‌ها:

برنارد لوئیس، اسلام، غرب، اسلام هراسی، شیعه ستیزی، جهاد وخاورمیانه. 

مبارزه با استکبار و استقامت در مقابل ظلم با تاسی از مکتب عاشورا

علی محمد قاسمی

 طلبه سطح جهار فقه و معارف اسلامی، جامعه المصطفی العاملیه،قم، رایانامه:  [e-mail]
چکیده

 در طول تاریخ ظلم ظالمین  و جفای که آنان بر مظلومین عالم واداشته‌اند را تاریخ به یاد دارد در و این مسیر انسانهای آزاده زیادی به مقابله با مستکبرین برخواسته‌اند در این میان قیام امام حسین ع در مقابل ظالم به گونه ه است که تاریخ را تغییر داده و نقشه راه برای مظلومین عالم به یاد گار گذاشت و این نقشه هر سال به بهانه ایام محرم بار خوانی و بررسی مجدد می‌شود. مسئله اصلی امروز جهان اسلامی مسئله فلسطین . مردم مظلوم  غزه بیش از یکسال است که شبانه روز عزیزانش را در تجاوزات اسرائیل از دست میدهد واستکبار جهانی چون خودش حامی این رژیم است در حالت سکوت قرار دارد  و به دیگران هم اجازه عکس العمل نمیدهد. با ساز کار معیوب که در شورای امنیت سازمان ملل حاکم است متاسفانه احکام تنبیهی رژیم اسراییل  با وتوی آمریکا صادر نمی‌گردد.  پژوهش حاضر توصیفی و تحلیلی و به روش اسنادی انجام شده است و ابزار گرد آوری آن پژوهش‌های اسنادی در کتابخانه‌ها  و پایگاه‌های اینترنتی است. ‌ظلم و ستم در اسلام حرام است و مسلمانان موظف هستند که از ظلم کردن و ظلم‌پذیری دوری کنند. 
کلید واژه:

عاشورا، استکبار، مقاومت، ظلم، مظلوم

معیار تعذر در خیار تعذر تسلیم: تحلیل فقهی و کاربردی

محمد حقانی

طلبه سطح چهارحوزه علمیه قم، موسسه فقهی اصولی کریم اهل بیت علیه السلام، osuletahgigi @gmail.com
چکیده
با روشن شدن مناط و ملاک تعذر و معیار تحقق آن در خارج می توان هرچه بهتر و دقیق تر حول احکام خیار تعذر تسلیم صحبت کرد چرا که اساسی ترین و محوری ترین بحث در خیار تعذر تسلیم تبیین و تنقیح این مهم است که مراد از تعذر چیست و چگونه محقق می شود از همین رو بر آن شدیم در پژوهش پیش رو بعد از تبیین مفاهیم، مقاله خویش را در دو محور سامان بخشیم. در محور اول در صدد تبیین این مهم هستیم که آیا ملاک تعذر عقلی است یا عرفی و یا شرعی می باشد لذا در گام اول کار کرد عقل و عرف در فقه را مقدمتا بیان کردیم تا بعد از روشن شدن نوع نگرش عقل و عرف در فقه به نتیجه مطلوب برسیم و سپس به واسطه بررسی و نقد ادله طرفین به این نتیجه رسیدیم که مناط در تعذر عرف است نه عقل. در محور دوم بعد از بررسی و به دست آوردن مناط تعذر حال در پی آن بودیم که تحقق خارجی آن به چه نحو است که بحث مذکور مباحث مشهور فقهی «اعواز» سامان بخشیدیم تا بتوانیم با بررسی اقوال مختلف به نتیجه مطلوب برسیم هرچند در نتیجه کار به یک کلام واحد (به علت اختلاف مبانی ) نرسیدیم اما با تنقیح اطراف مسئله توانستیم راه را برای عزیزانی که حول مسئله خیار تعذر تسلیم بحث می کنند هموار کنیم.
کلیده واژه:

تعذر، تعسر، خیار تعذر تسلیم، عقل، عرف، اعواز