آزادی، انواع و حدود آن از دیدگاه اسلام و اندیشمندان اسلامی

 

محمد رضا رضوانی

 دانشپژوه دکتری قرآن و علوم تربیتی، مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره). 
                 [e-mail]     
چکیده:

 آزادی یک موهبت ارزشمند از ناحیه خداوند به بشر است که با آفرینش او به عنوان یک موجود آزاد، مختار و دارای قدرت انتخاب، مسیر او را به سوی کمال و سعادت هموار نمود تا بتواند در دو راهی‌‌های زندگی با بهره گیری از نیروی عقل، حق و باطل و زشتی و زیبایی را به خوبی تشخیص دهد. با این وجود، آزادی یک موضوع دو سویه است که هم بُعد مثبت و هم بُعد منفی دارد و چه بسا مورد سوء استفاده فرصت‌‌طلبان واقع گردیده است. در حالیکه مفهوم آزادی هرگز به معنای رهایی مطلق و بی‌‌حدّ و مرز بودن نیست. آزادی از منظر اندیشمندان اسلامی انواع و اقسامی دارد و اسلام عزیز ضمن پذیرش آزادی به عنوان یک حق طبیعی انسان در ابعاد مختلف (اعتقادی، فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و...)، محدودیت‌‌ها و حدّ و مرزهایی را برای آن ترسیم نموده و از آزادی‌‌های مطلق و منفی که در تقابل با آزادی دیگران است به شدّت برحذر داشته است. در این نوشتار ضمن مفهوم شناسی واژگان دخیل در موضوع، پیشینه و سیر آزادی در تاریخ بشر، مباحثی همچون: انواع آزادی، محدودیت‌‌های آزادی، حدّ و مرز آزادی، دیدگاهها در تفسیر آزادی و آزادی از دیدگاه اسلام مورد بحث و بررسی قرارگرفته و در اخیر از مجموع مباحث نتیجه گیری صورت گرفته است. 
واژگان کلیدی:

اسلام، آزادی، انواع آزادی، محدودیت‌‌های آزادی، حدّ و مرز آزادی.