مقایسه و نسبت سنجی فقه و اخلاق از منظر منابع و روش

سید رضی قادری 

 دانش آموخته سطح چهار حوزه. Ghaderi1@chmail. ir
چکیده
علوم و معارف اسلامی از آغاز پیدایش و تاسیس آن به رشته‌ها و علوم مختلف از جمله عقاید، اخلاق، فقه، تفسیر، تاریخ، و... تقسیم گردید و بر اساس همین تقسیم، هر بخشی از موضوعات و مسائل مورد نیاز در یکی از علوم مورد بحث و پژوهش قرار گرفت و به موضوعات و مباحث آن علم معروف گردید و دیگر علوم از ورود و تحقیق در آن مسائل و موضوعات منع شدند. از جمله این علوم اسلامی می‌توان به دو علم فقه و اخلاق اشاره کردکه از همان آغازین انشعاب علوم اسلامی در میان مسلمانان پدید آمد و هر یک از این دو علم، مسائل و موضوعات خاصی را به خود اختصاص دادند. لکن آنچه قبل از ورود در هرعلم و مسائل آن لازم میباشد شناخت مبانی و منابع و نیز روشهایی است که یک علم از آن بهره گرفته و به دست یابی و تحلیل مسائل و موضوعات خود پرداخته است. بر همین اساس این پژوهه به بررسی مقایسه‌ای این دو مؤلفه مهم  منابع، روش، - در دو دانش فقه و اخلاق پرداخته و نقاط قوت و ضعف آنها را نمایان کرده است. 
کلید واژه‌ها: اخلاق، فقه، منابع، روش، مقایسه 

 

جهل و عواقب آن در قرآن

ابراهیم افتخاری

فارغ التحصیل سطح 4 جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
جهل از کلماتی است که در قرآن زیاد تکرار شده است. جهل و نادانی عامل نافرمانی انسانها از خدا و پیروی از هوای نفس و عمل بر اساس غریضه و قضاوتهای نادرست نسبت به دیگران و باعث پریشانی و سرگردانی در وجود آدمی بوده و آستانه تحمل را به شدت پایین می‌آورد. انسان جاهل حکم خدا را نپذیرفته و تسلیم امر پروردگار  نیست. در برابر حق عناد می‌ورزد و با عقل دشمنی نموده و در اجتماع نیز مطرود خواهد بود. نسبت به هر چیزی دید مادی داشته و دایره فکر و تخیلش در حد اطلاعات و معلومات اوست. بی ادبی و بی نزاکتی و تعصب کورکورانه، استهزاء و تمسخر دیگران از ویژگیهای اخلاقی اوست. از نظر قرآن برای رهایی از دام جهل باید تحقیق و مطالعه نمود و علم و آگاهی را از اهل علم و بینش و بصیرت کسب نمود. 
کلمات کلیدی: جهل، علم، عقل، عناد، ادب، استهزاء، تعصب، تحقیق، بینش، بصیرت.

 

تحلیل فقهی و حقوقی ماهیت شرط فعل در قراردادهای الکترونیکی

سید حسن مبارز

 دانشجویی دکتری حقوق خصوصی، جامعة المصطفی العالمیه. [e-mail]

چکیده 
با توجه به اینکه موضوع شرط فعل در نظام حقوقی امامیه به صورت مستقل مورد بحث و تحلیل قررا نگرفته است اما در موارد مختلف به مناسب طرح مباحث مربوط به قراردادها، شرط فعل در قراردادهای مکاتبه‌‌ای قانونگذاران کشورها، قوانین متعددی در این زمنیه وضع نموده‌‌اند که در این پژوهش سعی شد است از نظر فقهی و حقوقی ماهیت شرط فعل در قراردادهای الکترونیکی به عنوان یک تکلیف شرعی و اخلاقی از دیدگاه‌‌های مختلف علمای فقه و حقوق از نظر حکم تکلیف و وضعی شرط فعل در قراردادهای الکترونیکی با تکجه به مقتضای اصل لزوم تسلیم مورد عقد که جزئی از عوضین شروط ضمن عقد می‌‌باشد مورد بررسی قرارداده که نتیجه‌‌ای که از آن می‌‌توان گرفت این است که شرط فعل هم تکلیف الزامی و وجوبی مبنی برپایبندی به مفاد شرط پدید می‌‌آورد و هم موجب می‌شود که مشروط‌‌له بتواند جبران خسارت را از طرف مقابل مطالبه نماید. 
‌‌واژگان کلیدی: شرط فعل، قراردادهای الکترونیکی، حق مالی، تکلیف شرعی و  وضعی. 

 

عدالت اجتماعی در اندیشه شهید مطهری

سبحان دانش

 دکتری فقه سیاسی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، [e-mail]
چکیده
در اندیشه اسلامی عدالت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. شهید مطهری این مقوله را در جاهای مختلفی از آثار خویش مورد بررسی قرار داده و توجه ویژه‌ای به جنبه اجتماعی آن نموده است. همین امر باعث تمایز اندیشه ایشان با سایر اندیشمندان مسلمان شده است. شهید مطهری برای رعایت و تحقق عدالت اجتماعی، تنها توصیه را کافی نمی‌داند؛ بلکه تحقق این مهم را در گرو مبارزه با ظلم و تبعیض‌های ناروا در جامعه می‌شمارد. آنچه که  در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است، پاسخ به این پرسش بنیادی است که: «عدالت اجتماعی در اندیشه شهید مطهری چه جایگاهی دارد؟ ». نگارندگان در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی تحلیلی پس از بررسی مفاهیم به کار رفته، به تبیین دیدگاه شهید مطهری درباره عدالت اجتماعی پرداخته و به این نتیجه می‌رسند که تحقق عدالت اجتماعی تنها در پرتو بیداری افکار عمومی و ایمان به آن میسر گشته که در نهایت صلح، امنیت و همزیستی مسالمت آمیز را به ارمغان می‌آورد. 
کلید واژه‌ها: شهید مطهری، عدالت اجتماعی، ظلم، مساوات، عدم تبعیض

مجازات شروع به جرم از منظر قوانین موضوعه ایران و افغانستان

 قربانعلی مبلغ 
چکیده
تحقیق حاضر مجازات شروع به جرم را از منظر قوانین موضوعه ایران و افغانستان به صورت تطبیقی، ‌ با استفاده از منابع کتابخانه‌ی مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی، مورد کاوش قرار داده است، از این منظر شروع به جرم عبارت است از وضعیت ارتکاب جرمی است که شخص قصد ارتکاب جرمی کند و شروع به اجرای آن نماید ولی به واسطه عامل خارج از اراده او قصدش معلق بماند؛ امروزه یکی ازمهمترین مسایلی که به نوعی ازانواع در روند جاری یک کشور اختلال وارد میکند پدیدة خطرناک جرایم و مجرمین است که تمام انسانها و ملل جهان از آن متنفر هستند. مجرم در نظام جزایی کسی است که فعل ارتکابی او مغایر با اوامر و نواهی قانونگذار باشد. اگر نسبت انسان را با عنصرمادی جرم بسنجیم مجرم مسلماًُ کسی است که جرم را عادتاً مرتکب شده است و یا به اجرای آن « شروع به جرم» مبادرت ورزیده است. اما هر پدیده مجرمانه متشکل از سه مرحله می‌باشد که عبارتند از مراحل مقدماتی، شروع به اجرا و مرحله انجام آن. با توجه به قوانین موضوعه ایران وافغانستان در عملیات مقدماتی مجرم اصولاٌ قابل مجازات نیست اما مرحله بین مقدمات و ارتکاب کامل جرم که شروع به جرم نامیده می‌شود قابل مجازات است چون شروع به جرم نشان دهنده وضعیت خطرناک مجرم می‌باشد که باید مجازات شود ولی رویه قانونگذار ایران و افغانستان در این زمینه متفاوت است. 
کلید واژه‌ها: جرم، مجرم، مجازات، شروع به جرم، قانون ایران و افغانستان. 
 

بررسی فقهی و حقوقی معیار قتل عمد

 

داود عطایی
چکیده
قتل، همواره یکی از بزرگترین جنایات در طول تاریخ بشر بوده و فاعل آن در اذهان عموم، انسان شرور، جنایت کار و ضد انسانیت تلقی می‌شود، اما اگر این جنایت را نسبت به فاعل آن در نظر بگریم فقط در یک صورت خباثت باطنی وانگیزه‌‌ی شرورانه‌ای او را نسبت به جنایت بیان می‌کند؛ و آن صورت عمدی و عدوانی قضیه است. این نوشتار اول در بررسی ظابطه‌‌ی فقهی مسأله پرداخته و دیدگاهای فقها را باتوجه به ادله‌‌ی انها مورد بررسی قرار داده و در نتیجه نظریه‌‌ی مشهور فقها بر این شد که که معیار قتل عمد دو چیز است یاقصد قتل داشته باشد چه آن که آله کشنده باشد یا خیر، و یا اینکه آله یا رفتار غالبا کشنده باشد ولو اینکه قصد قتل را هم نداشته باشد، که بعضی فقها از این جهت عمد می‌داند که در چنین موارد هرچند قصد ضمنی وجود دارد. بدنبال ظابطه‌‌ی فقهی، مقاله در بررسی معیار حقوقی قتل عمد پرداخته باعنایت به ماده 206 ق. م. ا معیار قتل عمد درچهار بند تقریر شده در بند (الف و ب) معیار قتل عمد طبق نظریه مشهور فقها، قصد و رفتار نوعا کشنده تبیین شده اما در بند (ج) تقریر شده که هرچند قصد قتل نبوده و رفتار هم نوعا کشنده نباشد ولی نسبت به مجنی علیه بدلیل مرض یا ضعف جسمی کشنده بوده بازهم قتل عمد است. 
کلید واژه: قتل عمد-  شبه عمد- خطأ محض- معیار فقهی- معیار حقوقی

واکاوی فقهی قصاص انواع کافر

سید محمدحسینی دره صوفی

 دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیه، قم. [e-mail]

چکیده
یکی از مهمترین مسائلی که در جوامع بشری از بدو خلقت بشر، تاکنون وجود داشته است، قتل انسانها به دست همنوعانشان بوده است. دین اسلام در این مورد کاملترین قوانین را که به صلاح جامعه بشری است وضع نموده است ویکی از همین دستورات قصاص در برابر قتل عمدی است، که فلسفه‌ای آن را نیز حمایت ازآحاد جامعه دانسته است. در همین راستا چنانچه مسلمان وغیر مسلمان دست به قتل عمدی همدیگر بزنند، چهل و نه صورت پدید می‌آید، که در این تحقیق به بررسی حکم فقهی وحقوقی تک تک آنها از دیدگاه فقه اهل بیت علیهم السلام ومذهب حنفی پرداخته شده است. در صورتی که مسلمان غیر مسلمان ذمی راعمدا بکشد، در مورد قصاص یا عدم قصاص آن در میان فقهای اهل بیت سه نظریه مهم مطرح است: 1. عدم قصاص مطلقا2. قصاص مطلقا3. در صورتی که مسلمان به قتل کافر ذمی معتاد شده باشد قصاص می‌شود. بعد از بررسی هریک، به نقد ادله آنها پرداخته شده وسپس نظریه علمای حنفی که قائل به قصاص است وتساوی در دین را شرط نمی‌دانند بررسی شده است. در نهایت، قویترین نظریه که«قصاص مسلمان در برابر ذمی» می‌باشد، بر گزیده می‌شود. 
واژگان کلیدی
قصاص/ فقه اهل بیت/ فقه حنفی/ قصاص کافر/ قصاص مسلمان/ قصاص ذمی