سیاست پیشگیرانۀ اسلام از جرم، در قرآن

سید محمد حسینی دره‌صوفی 
چکیده:

یکی از شاخه‌های سیاست جنایی اسلام، پیشگیری از جرم و جنایت است. به کار بردن روش‌های پیشگیری از جرم در سیاست جنایت هر کشوری، نقش مهمی در کاهش آمار جرائم دارد. برای یافتن روش‌های پیشگیری از جرم و جنایت، در قدم نخست باید کار پژوهشی صورت گیرد و در اسلام اولین و مهمترین منبع پژوهشی دراین حوزه، قرآن کریم است. این پژوهش، تحلیل به مضمون با تکنیک پیمایشی است و ابزار گرد‌آوری آن کتابخانه و داده‌های دیجیتالی است. در حوزۀ پیشگیری ازجرم، قرآن با برنامه‌های متنوعی اقدام به مهار جرم نموده است: ۱. با پشیگیری عبادی، خداباوری و معاد باوری را به عنوان سد تسخیر‌ناپذیر در مقا‌‌‌‌بل ارتکاب جرم معرفی نموده. ۲. در حوزۀ اخلاقی، با ترویج صداقت، کنترل خشم و مثبت نگری، بسترهای ارتکاب جرم را جمع نموده است. ۳. در زمینه اجتماعی با مصون‌سازی سه محیط خانه، مدرسه و جامعه، راه ارتکاب جرم را برای گذر ازفیتلرهای سه‌گانه مسدود ساخته است. سیاست جنایی اسلام در پیشگیری از جرم و جنایت، باید قرآن را سرلوحۀ کار خود قرار دهد و روش‌های پیشنهادی قرآن کریم برای پیشگیری از جرم، نقش مهمی در کاهش جرم و جنایت ایفا کرده و در صورت به کار بردن دقیق این روشها، آمار جرائم کاهش می‌یابد. 
کلید واژه: سیاست‌جنایی، پیشگیری‌اقتصادی، اعتدال‌خواهی، پیشگیری قرآنی،  پیشیگیری‌از جرم. 

بررسی فقهی شرطیت ذکورت در قضاوت

دکتر سید رضی قادری
چکیده 
یکی از مسائلی که بویژه در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته مسئله شایستگی و عدم  شایستگی زنان برای تصدی مسئولیت قضاوت از نظر شرعی و فقهی است. گسترش مسائل از حوزه‌های متعدد علوم اسلامی در محافل علمی و اجتماعی از یک سو نشان دهنده اشکالات و واقعیتهای موجود در فضای کلی جامعه است و از سوی دیگر نیازمند تحلیل و بازنگری دقیق در پرونده علمی آن مسئله است. شرط ذکورت در قاضی هر چند دیدگاه مشهور فقهاست و بر آن ادعای اجماع نیز شده است. لکن در این پژوهه با بررسی در اقوال فقیهان اعم از قدماء و متاخرین و معاصرین و نیز ادله مذکور در آن مشخص می‌شود که شرطیت ذکورت در بین قدماء نه تنها از تسلّم برخوردار نیست بلکه بسیاری از آن‌ها ذکر نکرده‌اند لذا اجماع در مسئله کاملاً مخدوش بوده و اگر شهرتی در مسئله است نسبت به متأخرین می‌باشد از حیث ادله نیز مهمترین ادله قرآنی آن آیه 34 سوره بقره است که دلالت آن از جهات متعدد قاصر و محل اشکال می‌باشد. در ادله روایی نیز هر چند روایات متعددی در بیان فقیهان ذکر شده است که تمامی آن از ضعف سند یا از ضعف در دلالت برخوردارند لذا نمی‌توان اعتباری بر حجیت آن‌ها اقامه کرد. 
کلید واژه‌ها: قضاوت، زن، فقه، شرط، ذکورت، رجولیت. 

 

بررسی احتمالات در تفسیر آیه مودّت و قول صحیح در آن

سید رضا علوی
چکیده
از آیاتی که فضیلت اهل‎بیت علیهم‎السلام را ثابت می‎کند و بیانگر شأن و جایگاه رفیع آنان است آیه مودّت است. این آیه اگرچه ظاهر آن آشکار وواضح است ولی عده‎ای از مفسرین اهل سنت در معنای آن اختلاف کرده‎ و معنی «القربی» را معانی بعید از ذهن گرفته‎اند. دراین مقاله به بررسی احتمالات و جواب آن‌ها پرداخته شده و در نهایت قول صحیح در تفسیر آیه با چند روایت از کتب تفسیری اهل سنّت تأیید شده است. 

واژه‌گان کلیدی: آیه مودّت، مودّت، قربی، ذوی القربی، قرب نسبی

 

تاثیر جهت «مخالف بودن با موازین شرعی» در آراء قضائی

حفیظ الله محمدی
چکیده
نقض آرای قضایی به جهت مخالفت مقررات قانونی و موازین شرعی، رویه مسلم و قانونی است، اما نقض آراء قضایی مستند به مقررات قانونی  بدلیل مغایرت با موازین مسکوت مانده و شرح داده نشده است. و این پرسش مطرح می‌شود که: آراء قضایی به جهت مغایرت با و موازین شرعی و با انطباق به قانون تاید شده‌ای مجمع مصلحت نظام قابل نقض است یا خیر؟ در این تحقیق با تحلیل و توصیف مواد قانونی و اطلاعات کتابخآن‌های، به پاسخ این پرسش پرداخته شده و نگارنده  به این نتیجه رسیده است که قاعده عدم نقض آرایی قضایی مستند به مقررات قانونی است. 
کلید واژه: مخالف موازین شرعی، نقض رأی دادگاه، نقض رأی مستند به قانون، خلاف شرع، مجمع مصلحت نظام. 

 

موارد تغلیظ دیه در جرم قتل

محمدعلی  علی دادی
چکیده
واژه دیه در لغت به معنی خون‌‌بها و در اصطلاح به معنی مالی است که جانی به اولیا مقتول پرداخت می‌کند. واژه تغلیظ در لغت به معنی شدت آمده و در اصطلاح به معنی افزوده یک سوم دیه بکار رفته است. فقهای امامیه در مورد تغلیظ دیه قتل عمد، شبه عمد و خطا محض اختلاف دارند و مشهور قائلند که در زمان و مکان واجب است. برخی معتقد است فقط در زمان جاری است ولی در مکان جریان ندارد. و بعضی دیگر معتقدند که در زمان، مکان جریان دارد حتی در مشاهد ائمه  ع  هم جاری و ساری است چون هتک حرمت در آن‌ها هم وجود دارد. عمده مستندات آن‌ها روایات، اجماع و اتفاق فقها هستند. اما فقهای اهل سنت هم در مورد تغلیظ دیه نظرات متفاوتی دارند؛ شافعی و حنبلی قائل به تغلیظ دیه‌‌اند و در مورد زمان، مکان، رحم جاری می‌‌دانند البته حنبلی‌‌ها برخی‌شان مورد چهارمی را هم پذیرفته که در حال احرام باشد. و ادله آن‌ها روایات است. اما فقهای احناف و مالکی تغلیظ دیه را قبول ندارند چون باوردارند که حکم صحابه مخالف قیاس است و هر حکمی که مخالف قیاس باشد، واجب است که حمل بر توقف شود. لذا این‌ها در مورد تغلیظ دیه قائل به توقف شدند. 
کلیدواژگان: قتل، تغلیظ، دیه، زمان و مکان. 

 

شرایط و مبانی فقهی تجدیدنظرخواهی در حقوق افغانستان

قربانعلی مبلغ( فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته فقه و حقوق قضایی). 
چکیده
مساله دادرسی و احقاق حقوق افراد هم در فقه و هم درقوانین موضوعه کشورها مورد توجه ویژه قرارداشته و با توجه به‌اهداف قوانین حقوقی و کیفری که در صدد برقراری عدالت درکشور می‌باشد، تجدیدنظرخواهی به‌عنوان یکی از طرق فوق‌العاده اعتراض به آرای نهایی محاکم، در قانون آئین‌دادرسی ‌کیفری وحقوق اسلامی برای اصحاب دعوا در نظرگرفته شده‌است؛ . مساله که در این تحقیق دنبال حل آن هستیم، این‌است که تجدیدنظرخواهی در فقه مصداق نقض حکم حاکم محسوب می‌شود و بر اساس مبانی فقهی اکثر فقهای امامیه و احناف نقض حکم حاکم جایز نیست. دراین نوشتار سعی گردیده با بررسی همه‌جانبه کتب فقهی، حقوقی، دیدگاه‌های مختلف فقهاء و حقوق‌دانان، به‌حسب ضرورت تجدیدنظرخواهی درعصرکنونی، به‌بررسی شرایط و مبانی فقهی آن پرداخته شود. دستاورددها: تجدیدنظرخواهی دارای شرایط مخصوص به خود بوده و با سایر طرق اعتراض به آرا فرق دارد. دیگر اینکه بر اساس مبانی فقهی اکثر فقهای امامیه و احناف اصل عدم جواز تجدید‌نظرخواهی در آرای قضایی حاکم است مگر در موارد خاص و استثنایی که ادله حرمت نقض حکم شامل آن نشود به عنوان یکی از طرق فوق العاده شکایت از آرای محاکم قابل پذیرش می‌باشد؛ این نوشته، به ‌بررسی شرایط و مبانی فقهی تجدیدنطرخواهی در حقوق افغانستان، با استفاده از منابع کتابخانه‌ی، مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی، پرداخته است. 
واژگان کلیدی: تجدیدنظرخواهی، نقض حکم، آرای قضایی، مبانی فقهی، حقوق افغانستان

 

ملاک خصم و دشمن در فقه و حقوق ایران و افغانستان

محمد اسماعیل حلیمی
چکیده: 
نوشتار حاضر در نظر دارد مفهموم خصم و دشمن در فقه و حقوق جمهوری اسلامی ایران و افغانستان را بررسی نماید. ابتدا مفهموم دشمن و دشمنی را در لغت و اصطلاح، بررسی نموده سپس به اهمیت دشمن‌شناسی می‌پردازد.  هم چنین به انواع و اقسام دشمنی از منظر آیات و روایات، پرداخته، پس از آن دیدگاه فقهای اسلامی را در این باب مطرح می‌نماید.  در‌بخش دگری از این نوشتار، مفهوم دشمن و دشمنی در فقه و حقوق ایران و افغانستان مورد بررسی قرار می‌گیرد.  بررسی احکام فقهی دشمن، ‌بخش پایانی این نوشتار را تشکیل می‌دهد. در این‌بخش نظرات مختلف فقهای اسلامی در ابواب گوناگون فقهی در باره دشمن مطرح می‌شود. لازم به ذکر است که فقها از این عنوان، در ابواب طهارت، صلات، حج، جهاد، تجارت، قضاء و شهادات سخن گفته‌اند. 
کلید واژه‌ها: خصم، دشمن، حربی، جاسوس، بدخواه، فقه، حقوق، امامیه، حنفی.