مشروعیت اطاعت از مافوق در دستگاه اداری از منظر فقه اهل‌بیت

سید رضا علوی 
چکیده
اطاعت در نظام تکوین مخصوص خداوند بوده و غیر او مطاع نیست و در نظام تشریع نیز به حکم ربّ و خالق و اله بودن اطاعت مخصوص خداوند است و به تعبیر دیگر اصل در اطاعت از دیگران عدم اطاعت است مگر این که با دلیل قطعی از طرف شارع اذن اطاعت از دیگران ثابت شود که این اذن در مورد انبیاء و ائمه (علیهم‎السلام) در عصر حضور و در زمان غیبت برای فقیه جامع الشرایط ثابت شده است. اما اطاعت در دستگاه اداری که در حکومت مشروع باشد باید گفت: طبق مقتضای عمومات و ادله خاص مانند ادله مشروعیت حکومت و لزوم حفظ نظم عمومی و وجوب قیام به امور حسبه و ادله نقلی و عقلی دیگر اطاعت از نظام اداری لازم و ضروری است زیرا عدم لزوم اطاعت موجب لغویت ادله تشکیل حکومت و لزوم حفظ نظم عمومی و لزوم قیام به امور حسبه می‎شود. و ممکن نیست شارع از طرف امر تشکیل حکومت و حفظ نظم نموده و از طرف نیز اطاعت از دیگران را حرام اعلام نماید. 
واژگان کلیدی: اطاعت، مافوق، نهاد، مؤسسه، مشروعیت. 
 

ملاک تقویم مال و چالش‌های قرار وثیقه غیر نقدی

محمدآصف افتخاری

 دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم
[e-mail]

چکیده
یکی از اقداماتی که در زمان تحقیقات مقدماتی صورت می‌گیرد، قرار وثیقه غیر نقدی است. یکی از امور ضروری در وثیقه غیر نقدی، تقویم مال مورد وثیقه و تعیین بهاء برای آن می‌باشد که اگر در سند مالکیت این مال، از قبل به‌صورت دقیق و از طریق مراجع قانونی قیمت‌گذاری انجام شده است به همان قیمت‌‌گذاری مندرج در سند، اکتفا می‌شود، در غیر آن باید مورد تقویم و ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری قرار بگیرد که مراجع قضایی سعی می‌کنند در تعیین و تقویم وثیقه مالی، میزان خسارت احتمالی و مطالبات فوق را لحاظ نمایند؛ اما ارائه وثیقه مالی (غیر نقدی) علی‌رغم مزایایی که دارد، با چالش‌هایی هم مواجه است که ازجمله آن بی‌ثباتی قیمت‌ها، فوت وثیقه گذار، تبانی با متهم. البته در مقررات و قوانین موضوعه خصوصاً قانون آیین دادرسی کیفری مواردی همچون حق تشدید و تغییر وثیقه توسط بازپرس، حضور و معرفی نوبه‌ای متهم به نهاد‌های تعیین شده توسط بازپرس، ممنوعیت خروج از کشور؛ وجود دارد که درصورتی‌که با دقت و بررسی تمام جوانب جرم انجام شده، لحاظ گردد ممکن است چالش‌‌های مذکور به حداقل برسد. 
نکات کلیدی: تقویم، قرار، وثیقه، وثیقه مالی. 

 

سیر تاریخی زناشویی تا به اسلام

جعفر ناطقی

دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی- جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
از جنگل به خانه (سیر تاریخی زناشویی تا به اسلام) جستاری است که با نگاه اجمالی به فرم زناشویی در تاریخ، الگوی اسلامی آن را بر می‌رسد. این نوشتار در اصل برای این تدوین شده که به پرسشِ "چرایی عدم جواز چندشوهری در اسلام" پاسخ دهد، اما به دلیل پیوند این مسأله با موضوع "تعدد زوجات" به بررسی آن نیز پرداخته است. دست‌یافته‌های مقاله در موضوع مذکور این است که با توجه به طبیعی بودن میل ازدواج در بشر، این امر در شکل‌های مختلفی چون کمونیسم جنسی، چندشوهری، تعدد زوجات و تک‌همسری قابل صورت‌بندی بوده است. از میان این فرم‌ها، تک‌همسری بهترین شکل زناشویی بوده و در مقابل، کمونیسم جنسی در هیچ تاریخی صورت قانونی پیدا نکرده است. تعدد زوجات، در اثر ضرورت‌های اجتماعی سابقه‌ دیرینه در تاریخ کشورهای شرقی دارد و دین اسلام نیز بر مبنای همین ضرورت‌ها، اما با معیارهای مشخصی آن را به رسمیت شناخته است. چندشوهری، اگرچه به گونه‌ی مقطعی در برخی مناطق رواج یافته، ولی به صورت فراگیر دارای مقبولیت نگردیده و اسلام نیز شدیداً آن را رد کرده است. چندشوهری علاوه بر ناسازگاری با طبع انحصارطلب مرد، با طبیعت و منافع زن نیز هم‌خوانی نداشته و با تشکیل خانواده، به عنوان مهم‌ترین زیربنای جامعه، در تضاد می‌باشد. 
کلیدواژه‌ها: اسلام، حقوق زن، ازدواج، کمونیسم جنسی، تعدد زوجات، چندشوهری.

گونه های بهره گیری از فقه در حل تعارضات اخلاقی

سید رضی قادری 

 دانش آموخته سطح چهار حوزه. Ghaderi1@chmail. ir
چکیده
یکی از محورهای مهم فلسفه‌های ناظر به علوم انسانی، به ویژه علم اخلاق و فقه، شناخت شیوه‌های تعامل بلکه تأثیر متقابل چنین رشته‌های علمی است. دو دانش فقه و اخلاق با توجه به تقارب‌هایی که دارند می‌توانند با بهره‌گیری از یکدیگر در استنباط احکام و نیز حل تعارضات مؤثر باشند. بدون تردید تعارض اخلاقی یکی از پیچیده‌ترین مسائل در پژوهش‌های اخلاقی و نیز یکی از دشواری‌های زیست اخلاقی است. از آنجایی که احکام و آموزه‌های مسلم فقهی، قضایایی کلی هستند که می‌توان از آن در تطبیق، تضعیف، گزاره‌های اخلاقی بهره گرفت، لذا در این پژوهش به گونه‌های بهره گیری از احکام و قواعد مسلم فقهی در تعیین مقدمات و استدلال بر حل تعارضات گزاره‌های اخلاقی تحلیل ونمونه‌هایی از آن اشاره شده است. 
کلید واژه‌ها: اخلاق، فقه، استنباط، حکم، تعارض، تاثیر 

تاثیر خانواده بر اخلاق و شخصیت افراد

ابراهیم افتخاری

 فارغ التحصیل سطح 4 جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
آمار طلاق، بزه‌کاری، اعتیاد، اختلاس، سرقت، و ناهنجاری‌های مبتنی بر فرد در جامعه در حال گسترش است. تحکیم بنیان خانواده تمام معضلات اجتماعی را برطرف می‌کند. محیط خانواده به عنوان محل ایجاد شخصیت افراد در تمام ابعاد مهمترین دلیل بروز فضایل و رذایل اخلاقی در فرد است. افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی و بروز آن در سطح جامعه ریشه مستقیم در خانواده دارد. مطالعاتی در محورهای گوناگون در این زمینه وجود دارد که نگاهی غیر جامع به این موضوع دارند، یا نگاه محدود به خانواده در یک یا چند بعد و یا ریشه‌یابی معضلات اجتماعی که به عنوان عوامل دست چندم هستند پرداخته‌اند. آیات و روایاتی که ناظر به محیط خانه و روابط بین افراد خانواده هستند ملاحظه گردید. به طور کلی ریشه تمام مشکلات فردی و اجتماعی در خانواده است. یافته‌های این تحقیق محیط خانواده و شخصیت پدر و مادر را مهمترین عامل در شکل دهی شخصیت و اخلاق افراد معرفی می‌کند. 
کلمات کلیدی
ازدواج، زن، شوهر، خانواده، اخلاق، محبت، فرزندان

نقش مباشر و سبب در ارتکاب جرم قتل

محمدعلی  علی دادی
دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم.

چکیده
واژه مباشر در لغت و اصطلاح به معنی کسی که کار را بدون واسطه انجام داده باشد. واژه سبب در لغت به معنی طناب آمده و در اصطلاح فقهاء در تعریف آن نظر واحدی وجود ندارد و به طورکلی سبب چیزی است که از نبود آن، علت تحقق پیدا نمی‌کند. فقهای امامیه معتقدند بر اساس قاعده کلی اگر مباشر و سبب اجتماع کنند مباشر ضامن است مگر اینکه مباشر جاهل باشد، سبب مسئول است. اگر سبب اقوی از مباشر باشد، سبب ضامن است. و اگر چند مباشر اجتماع کنند، ضمانت به عهده مباشر قوی‌‌تر است. اگر اسباب اجتماع کنند، فقها اختلاف نظر دارند؛ برخی گفته‌‌اند در فرض اول همه مسئول هستند چون ترجیح ممکن نیست و در فرض دوم مسئولیت به عهده کسی است که به تولید جنایت سبقت گرفته. مشهور معتقدند مسئولیت به عهده کسی است که در ایجاد جنایت سبقت گرفته. بنابر قول اظهر ضمانت به عهده همه هستند مگر اینکه یکی از آن‌ها تعدی در جنایت کرده باشد، آن وقت مسئولیت به عهده متعدی است. مبانی و مستندات فقها در مسئولیت مباشر، قاعده اتلاف، اتفاق و اجماع هستند و نیز در مسئولیت سبب، مبانی و مستندات مهم فقها، روایاتی است که از معصومین(ع) نقل شده‌‌اند. 
کلید واژه‌‌گان: مباشر، سبب، مسئولیت و قتل. 

قلمرو آزادی در فقه، اخلاق و رسانه

سید محمد حسینی دره صوفی 
 دانشپژوه دکتری فقه وحقوق قضایی، گرایش جزا و جرم شناسی، جامعة المصطفی، قم.

[e-mail]

 

چکیده
آزادی از حقوق طبیعی انسان است و هرکسی حقِ برخورداری از آزادی‌های خود را دارد. انجام این پژوهش ازاین‌جهت ضرورت دارد که بتوان با شناخت دقیق آزادی در فقه، اخلاق و رسانه، قلمرو آن را مشخص کرد و این نکته را بیان داشت که آزادی بی‌قیدوشرط نیست.  سؤالی که در این پژوهش پاسخ داده شده است این است که: قلمرو آزادی در فقه و اخلاق با تأکید بر فضای رسانه تا کجاست؟ هدف پژوهش، شناخت دقیق قلمرو آزادی در فقه و اخلاق با تأکید بر فضای رسانه است. تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی با تکنیک پیمایشی است و ابزار گردآوری آن کتابخانه و داده‌های دیجیتالی است. جامعۀ هدف آن‌همه بشریت است. برخی از یافته‌های تحقیق عبارت‌اند از : ۱. قلمرو آزادی در فقه اهل‌بیت (ع) تا جایی گستره دارد و قیدی بر آن نهاده نمی‌شود که منجر به ایراد ضرر بر دیگری نشود و حق الله و حق‌الناس را ضایع نکند. ۲. هرچند آزادی به‌عنوان یک فضیلت اخلاقی برشمرده شده است؛ اما  با هرج‌ومرج و بی‌بندوباری و فساد اخلاقی نمی‌سازد. ۳. آزادی رسانه در اسناد بین‌المللی، دارای حدود و قیودی است که دامنۀ قلمرو آن را محدود نموده است.
کلیدواژه
قلمرو آزادی، ‌آزادی در فقه، آزادی بیان، محدودیت‌های اخلاقی، آزادی رسانه