قرآن پژوهشی حد محاربه با تأکید بر سیاست جنایی اسلام

سید محمد حسینی دره صوفی

 دانش پژوه دکتری فقه و حقوق قضایی  گرایش جزا و جرم شناسی، جامعة المصطفی العالمیه، قم.  رایانامه: [e-mail]
چکیده
زمینه و هدف: محاربه یکی از خطرناکترین جرایم است که امنیت فردی و اجتماعی را به چالش جدی می‌کشاند. سیاست جنایی اسلام برای مهار آن مجازات سختی را در نظر گرفته است تا بتوان محاربین را سرکوب نمود. حد محاربه برای جلوگیری از تکرار آن جبنۀ عبرت آموزی دارد. هدف از این پژوهش بیان دیدگاه سیاست جنایی اسلام در مورد حد محاربه و تبیین عناصر و قیود تعریف این حد است 
روش: این پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است و ابزار گرد آوری آن پژوهش‌های اسنادی در کتابخآن‌ها و پایگاههای اینترنتی است. 
یافته‌ها و نتیجه گیری: محاربه از جرایم مقید به نتیجه است؛ اجرای آن جهت تامین امنیت جامعه نقش موثری دارد؛ مجازات اشد حد محاربه در مهار مجرمین اصلاح ناپذیر اجرا می‌شود و در تحقق محاربه، عدد خاصی ملاک نیست. در نتیجه محاربه به عنوانی یکی از ابزارهای سیاست جنایی اسلام که با پیروی از قرآن اتخاذ شده است، نقش مهم در کنترل و مهار جرایم و مجرمان سازمان یافته دارد. 
کلید واژه:

حد محاربه، سیاست جنایی، محاربه در قرآن، محارب، عناصر محاربه

تأثیر پذیری اخلاقی انسان از عوامل اخلاقی و رفتاری از دیدگاه قرآن و روایات

حبیب الله حسینی 

 طلبه سطح چهار فقه و اصول، جامعة المصطفی(ص)، قم ایران.  رایانامه:
 [e-mail]          
چکیده

مسأله تأثیر پذیری اخلاقی از مباحث مهم و کلیدی اخلاق اسلامی است. این مقاله مسأله تاثیر پذیری انسان از عوامل اخلاقی و رفتاری از دیدگاه قران کریم و روایات را بررسی کرده است. قرآن کریم و روایات به آثار مثبت و منفی این موضوع پرداخته است. قرآن کریم از آثار مثبت با توجه به داستان حضرت مریم (ع)  به عفت اشاره می‌کند و در جای دیگر با تأمل در آیه «کونوا مع الصادقین» به مسأله صدق پرداخته و اذعان می‌کند که تأثیر پذیری می‌تواند باعث ایجاد صفت صدق در انسان شود. در آثار منفی هم در داستان فرزند آوردن مریم عذرا به  بی عفتی پرداخته و روایات نیز ایجاد سوء ظن در انسان را  یکی آثار تأثیر پذیری می‌داند. 
واژگان کلیدی: تأثیر پذیری، اخلاق، آیات، عوامل اخلاق، عوامل رفتاری. 

 

 

 

علویون سوریه، مذهب منحرف یا شیعیان صوفی مسلک

سید رضا علوی

 دانشجوی سطح 4 رشته اصول فقه اسلامی، جامعة المصطفی العالمیه، ایران، رایانامه: [e-mail]
چکیده
علویون سوریه که در کتب محلل و نحل به نام‎های «نصیریه» و «نمیریه» معروف است؛ در سال‎های اخیر بدلیل حوادث سوریه مورد توجه بیشتری قرارگرفته و در مورد آن‌ها شبهات و سؤال‎هایی مطرح شده است. در کتب ملل و نحل عقایدی باطل و ناصحیحی مانند: خدا دانستن ائمه علیهم‌السلام، باب دانستن سلمان فارسی، تعظیم شراب، دوست داشتن ابن ملجم، اعتقاد به تناسخ به آن‌ها نسبت داده شده است. اما با مراجعه به کتب محققین و نویسندگان از علویون و بررسی سخنان و دفاعیات آنان و نقد و رد آنان بر این نسبت‌ها می‌توان فهمید که اینان نه یک مذهب جدا بلکه یک فرقه‌ای از شیعه است که به دلایل مختلف بعض عقاید صوفیه در آن‌ها نفوذ کرده و بدان معتقد شده‌اند، چنان‌که محققین و نویسندگان علوی در این مورد کتاب‌های نوشته و به دفاع از عقاید و افکار خود پرداخته و آنچه به‌ آن‌ها نسبت داده شده را نا صحیح و توطئه علیه آنان می‌دانند. 
واژگان کلیدی
علویون، سوریه، نصیریه، نمیریه

 

 

 

فاعلیت الهی در اندیشه امام خمینی

اسماعیل دانش

دکتری فلسفه از دانشگاه تهران  وپژوهشگرجامعه المصطفی العالمیه

 عبدالله علیزاده

دانش آموخته سطح چهار جامعه المصطفی العالمیه
چکیده                                                                                                                                                           
فاعلیت خداوند به معنی «آفرینش وتدبیر اشیاء» است. فعل یا عمل خدا فقط با اراده الهی محقق می‌شود و در ذات الهی حرکتی پدیدار نمی‌شود. وقتی خلق و تدبیر با اراده صورت می‌گیرد به ابزار نیازی نیست.  نوشتار حاضر متکفل بررسی فاعلیت الهی بر اساس اندیشه و نظام فلسفی امام خمینی است. برای انجام این تحقیق با روش‌شناسی تبیین، به بیان انواع فاعل و با روش کتابخآن‌های و توصیفی- تحلیلی فاعلیت الهی از دیدگاه امام خمینی، بررسی‌شده است و ثابت کرده است که  از دیدگاه امام خمینی فاعلیت الهی نقش در خلق از عدم دارد؛ در فاعل الهی، معلول‌ها، عین ربط و تعلق به مبدأ هستند. هم‌چنین ثابت شده است که تمام قلمروی خلق در حیطه علم خداند قرار دارد. در عالم طبیعت، معلول‌های فاعل بالحرکه می‏توانند درجات علت‌های وارده بر آن‌ها را تجزیه نموده و به اندازه قوه‏ای که دارند ـ به صورت تجزیه ـ قوه و نیرو از علت‌ها کسب کنند، ولی فاعلیت خداوند تجزیه‌پذیر نیست. آنچه از فاعل الهی صادر شود، استقلالی از خود ندارد و فانی در اوست. اثبات شده است که ایجاد عالم هستی و بقا و استمرار آن به وسیله خداوند است، خداوند فاعل و علت حقیقی است. جهان دارای وحدت و هماهنگی می‌باشد. نحوه فاعلیت خدا از منظر امام خمینی به تجلی و ظهور می‌باشد. 
کلید واژه: فاعلیت، خدا، اقسام، فاعل بالتجلی، امام خمینی. 

 

 

فاطمه زهرا سلام الله علیها بهترین الگو برای سبک زندگی

علی محمد قاسمی 

طلبه سطح 4،  فقه اصول، جامعه المصطفی العاملیه [e-mail]

چکیده
زمینه و هدف: در جامعه اسلامی، قرآن کریم پیامبر اکرم (ص) را به عنوان الگو و اسوه نیکو معرفی نموده است و از طرفی در توصیف مقام پیامبر (ص) آمده است که از روی هوا حرفی نمی‌زند، ایشان فاطمه زهرا سلام الله علیها به عنوان برترین زن در میان بشر معرفی می‌کند و همچنین ائمه طاهرین فرمودند که  فاطمه زهرا به عنوان الگو و اسوه و حجت برای ماست؛ ضروری است الکو بودن این بانو در میان توده‌های مردم ملموستر گردد و نقش‌های که این بزرگ بانو در زندگی ایفا نموده است برای دیگران  الگوی عینی معرفی گردد. 
روش: پژوهش حاضر توصیفی و تحلیلی و به روش اسنادی انجام شده است و ابزار گرد آوری آن پژوهش‌های اسنادی در کتابخانه‌ها  و پایگاه‌های اینترنتی است. 
یافته‌ها و نتیجه گیری: سبک زندگی آن بانو به عنوان دختر، همسر، مادر، زن، مدافع امامت. فاطمه زهرا،  نمادی است از مادر مهربان، دختری که جایگاه مادر برای پدر دارد، مدافع امامت زمان خود، پای بند به اصول دینی و اخلاقی، و... که آن بانو را بهترین الگوی ایستادگی، صبر و تحمل شداید  برای زنان و مردان عالم ساخته است.
کلید واژه: تربیت، الگو، دختر، همسر، مادر، ایثار

 

 

تعارض بیش از دو دلیل در صورت بروز تخصیص اکثر در لفظ عام از منظر امام خمینی و آقا ضیاء عراقی

  فرزاد مقبلی قرائی 

سطح سه حوزه علمیه قم، سال دوم درس خارج
چکیده
برای عمل کردن به روایات اهل بیت (ع) باید به روایتی عمل شود که نسبت به صدور آن روایت از اهل بیت (ع) اطمینان داشته باشیم؛ گاهی اوقات بین روایات تعارض برقرار می‌شود به صورتی که چند روایت باهم در تعارض هستند، روش‌های برای برطرف کردن این صورت از تعارض پیش نهاد شده که در بعضی از روش‌ها اختلاف است، البته در همین اختلاف هم ما باید نظر دقیق تر را انتخاب پیدا کنیم تا به روایت صحیح دست برسیم؛ مثلا در قسمی از تعارض یک روش می‌فرماید: در تعارض بین عام و خاص بین مجموع خاص و عام تعارض است، روش دیگر می‌فرماید فقط بین خاص‌ها تعارض برقرار است که در این مقاله ثابت شد روش دوم صحیح است. 
 کلید واژه گان 
حدیث، تعارض، آقا ضیاء عراقی، امام خمینی

نقش سیاسی امام حسن عسکری علیه السلام در مشروعیت زدایی خلافت بنی عباس

محمد کاظم شریفی

نویسنده مسئول: دکتری فقه تربیتی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران،  رایانامه:      [e-mail] 

محمد هادی شریفی

دانشجوی ارشد رشته علوم حدیث، جامعه المصطفی العالمیه، مشهد، ایران، رایانامه: [e-mail]

محمد صادق شریفی صدر 

سطح یک حوزه علمیه، مشهد، ایران، رایانامه:  [e-mail]
چکیده 
اهتمام به اقدامات سیاسی امام عسکری علیه السلام با عنایت به اوضاع خفقان سیاسی بنی عباس، مورد توجه شیعیان و اهل سنت بوده است.تاکنون پژوهشی در این مورد صورت نگرفته است بر این اساس، به دنبال این هستیم که ببینیم امام  در آن فضا چه اقدامات سیاسی را انجام دادند که به کاهش مشروعیت بنی عباس انجامید در حالی که خلفاء بدان پی نبردند؟ تصور ما بر این است که امام علیه السلام  به صورت مخفیانه و البته در بستر فرهنگی و فکری و کار داراز مدت متکی به علم لدنی، اقداماتی را در عرصه سیاسی شکل داد که به زیان بنی عباس در کوتاه و بلند مدت انجامید. غرض دستیابی به مجموعه اقداماتی است که اما در عرصه سیاسی برای مشروعیت زدایی از بنی عباس انجام داد. نیل به این هدف، از طریق توصیف-تحلیل صورت می‌گیرد. علیه السلام اقدامات سیاسی امام علیه السلام  بدون برانگیختن حکومت و در قالب نصحیت مردم، تربیت شاگرد و بدون هدف گیری مستقیم بنی عباس شکل می‌پذیرفت. 
واژگان کلیدی:

امام حسن عسکری، خلفاء عباسی، مشروعیت زدایی، اقدامات سیاسی،  شیعه

 

 

 

اعراض از کرامت انسانی در اندیشه اسلام و اسناد بین المللی حقوق بشر

عزیز باقری

 دانشجوی مقطع دکتری، رشته فقه و حقوق قضایی، گرایش جزا و جرم­شناسی
 [e-mail]
چکیده
گفتمان کرامت انسانی موضوع قدیمی به درازای حیات بشر با ریشه‌‌های کلامی و فلسفی است، که در میان مفاهیم مختلف حقوق بشری دارای نقش کانونی و محوری بوده و اشاره به مبنای تئوریک هویت، شرافت و حیثیت انسانی دارد. هرچند اصل احترام به کرامت انسانی در تمامی اسناد منطقه‌‌ای و جهانی حقوق بشر بازتاب گسترده داشته است، اما در خصوص معنا، مصادیق و گستره آن اجماع عمومی بین المللی وجود ندارد. آیا انسان حق اسقاط و هتک کرامت، شرافت و حیثیت ذاتی خود و یا انتقال صلاحیت آن به شخص یا نهاد دیگر مانند دستگاه قانونگذاری را دارد یا خیر؟ برخی یافته‌‌ها نشان می‌دهد هرچند در موارد معدود  سلب کرامت و حق حیات انسان به دلیل ارتکاب برخی جرایم، پذیرفته شده است، اما امکان سلب کرامت انسانی مستلزم جواز اعراض از کرامت انسانی نیست. لذا این نوشتار تلاش دارد با بهره‌‌گیری از مطالعات اسنادی- کتابخآن‌های و روش تحلیلی- توصیفی، به بررسی متغیرهای چون معیار کرامت‌‌مندی انسان، کرامت ذاتی و اکتسابی، حق یا حکم بودن مقوله کرامت، به بررسی این مساله در گفتمان کرامت انسانی بپردازد. 
کلید واژها: کرامت انسانی،  سلب کرامت انسانی، اعراض از کرامت انسانی، حقوق بشر، اسناد بین المللی. 

 

مهلت پرداخت دیه قتل از دیدگاه فقه امامیه

داود عطایی

دانشجویی ارشد، فقه و حقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران، رایانامه: [e-mail]
چکیده
قتل همواره یکی از خطر ناک و منفور ترین جرائم، در قانون مجازات و جوامع بشری بوده، بویژه از نوع عمد، با توجه به گونه‌های مختلف قتل، در قتل عمد اصل اولی قصاص است، اما جای که قصاص ندارد مثل اینکه قاتل پدر باشد و یا قصاص ممکن نیست چنانچه جانی در دسترس نباشد و یا اولیاء دم راضی به دیه شود، مجازات قتل عمد، تبدیل به دیه می‌شود، این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، موضوع را تحت بررسی قرار داده و بیان می‌کند که در مهلت پرداخت دیه‌ای قتل عمد و خطاء محض، چندان اختلاف دیده نمی‌شود، علی رغم وجود روایت، فقها نیز اتفاق نظر دارد مبنی بر اینکه مهلت پرداخت دیه، یک سال در قتل عمد  و سه سال در قتل خطاء محض، بیان شده. اما در خصوص قتل شبه عمد، فقها اختلاف نظر دارد و بطور کلی چهار نظریه مطرح شده، مقاله‌ای پیش رو نظریه‌هایی مطرح شده را همراه با دلایل آن‌ها مورد بررسی قرار داده و طبق اصول و قواعد به نقد سه نظریه‌ای، یکسال، دوسال و تفصیل بین موسر و معسر پرداخته و در اخیر نظریه‌ای سه سال را تقویت می‌کند، همچنین مقاله پیش نهاد می‌کند ماده 488 قانون مجازات اسلامی که بیانگر نظریه دو سال است، اصلاح شود. 
کلید واژه‌ها: قتل عمد، شبه عمد، خطاء، مهلت پرداخت دیه

 

مقایسه و بررسی اشتراط بلوغ در عقد از نظر مقدس اردبیلی و محقق خویی

سید عارف حسینی

 طلبه پایه نهم -سال تحصیلی 1403_1402، مدرسه فقهی_اصولی کریم اهل بیت علیه السلام
چکیده:

یکی از مسائلی که مورد اختلاف بین فقها در ادوار مختلف بوده مسئله اشتراط بلوغ متعاقدین است. این مقاله برپایه روش کتابخآن‌های در گردآوری اطلاعات به همراه تحلیل و تبیین، نظر مقدس اردبیلی و محقق خویی را درباره اشتراط بلوغ در عقد بررسی کرده است. ازاین‌‌رو ابتدا نظر مثبتین این شرط بیان شده و سپس نقدهای این دو فقیه بر این نظرات تبیین شده و در نهایت نظر و بیان ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. مرحوم مقدس اردبیلی با رد ادله‌ی مثبتین اشتراط بلوغ، اعم از اجماع و آیاتی از قرآن و تعدادی از روایات بر این باورند که تصرفات صبی صحیح است اگر آن صبی به رشدی رسیده باشد که بتواند تمییز تام بدهد و این رشد محرز شده باشد. ایشان افزون بر استناد به آیات قرآن و روایاتی که در این زمینه وارد شده است، از سیره‌ی متشرعه نیز برای تأیید این نظر استفاده می‌نماید، ولی مرحوم خویی با این که رسیدن به بلوغ سنی را شرط صحت تصرفات صبی نمی‌دانند، ادله مثبتین اشتراط بلوغ را نیز رد کرده و فتوا به صحت معاملات صبی ممیز می‌دهند البته به شرط آن که صبی حکم آلت اجرای صیغه را داشته باشد، تصرفات او با اجازه‌ی صاحب مال، جایز و نافذ است پس از بررسی معلوم می‌گردد که بیان مرحوم آیت الله خویی در این زمینه از دقت و تفکیک بهتری برخوردار است. 
کلیدواژه:

شروط متعاقدین، ‌بلوغ، رشد، آیت الله خویی، مقدس اردبیلی

 

بررسی فقهی مصرف قربانی و تقسیم ثلاثی آن در حج تمتع

سید رضی قادری 

 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم،  سطح۴ حوزه ، دکتری فلسفه اخلاق دانشگاه باقرالعلوم 
[e-mail] 

چکیده
هدی(قربانی) یکی از اعمال  و مناسک مهم حج تمتع است.آنچه در این جا از اهمیت برخوردار است کیفیت مصرف آن است که در مباحث فقهی و کلمات فقها مورد اختلاف شدید واقع شده است برخی از فقها قائل شده‌اند باید به تقسیم ثلاثی پرداخت ( اکل، اهدا، صدقه ) و نیز قائل به وجوب این تقسیم ثلاثی شده‌اند و از سوی دیگر برخی از فقها قائل به استحباب این تقسیم شده‌اند و جمعی دیگر از فقها یک قسم (اکل) و یا دو قسم (اکل و صدقه ) را واجب یا مستحب دانسته‌اند . از آنجائیکه هر سال میلیون‌ها نفر به سفر حج و اعمال مناسک و انجام قربانی می‌پردازند این نکته از اهمیت مضاعف برخوردار خواهد بود که کیفیت مصرف این قربانی به چه صورت باشد تا مکلفان در انجام وظیفه شرعی و امتثال تکلیف آرامش یابند .
در این مقاله به طور مستوفا اقوال و ادله بررسی شده و به این نتیجه رسیده که تقسیم ثلاثی و جوانب آن برای متمتع تقسیم استحباب دارد و حتی اکل مالک از آن نیز مستحب است و ادله برای اثبات وجوب آن کافی نیست. آنچه که در قربانی اساس امتثال است اصل ذبح است و کیفیت مصرف آن که در کتب فقهی مطرح شده از باب استحباب است .
کلید واژه‌ها: هدی، قربانی، تقسیم، اکل، اطعام، صدقه، ثلاثه