بررسی فقهی شرطیت ختان در طواف

سید رضی قادری

استاد حوزه علمیه قم
چکیده: 
بدون تردید طواف که از اعمال و مناسک واجبه در حج و عمره است دارای شرایطی است که رعایت آن لازم می‌نماید. از شرایبط مهمه در طواف"ختان" در مردان است در این مقاله ابتدا به بررسی اقوال فقها از قدما و متاخرین و معاصرین پرداخته سپس ادله مسئله را مورد توجه قرار داده و آنگاه شرطیت ختان را در حج واجب و ندبی و نیز شرطیت آن در صبی را مورد بحث قرار داده و به این نتیجه رسیده است که این شرط از متفردات فقهی شیعه بوده و عمده دلیل آن روایات است هر چند اجماع بر آن اقامه شده باشد. 
کلید واژه‌ها: طواف، ختان، اغلف، مختون، رجل، صبی
 

ررسی جرم سرقت و مجازات آن از منظر فقه اسلامی، قوانین ایران و افغانستان

قربانعلی مبلغ

 دانش‌پژوه مقطع دکتری رشته فقه و حقوق قضایی.
چکیده
تحقیق حاضر موضوع جرم سرقت و مجازات آن‌را از منظر فقه اسلامی، قوانین ایران و افغانستان، ‌ با استفاده از منابع کتابخانه‌ی مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی، بصورت تطبیقی مورد کاوش قرار داده است، از این منظر سرقت عبارت است از این که انسان مال دیگری را بطور پنهانی برباید. برای تحقق سرقت عناصری از قبیل ربودن مال دیگری، منقول بودن مال و تعلق مال به غیر ضروری است.قانون جزای ایران و افغانستان سرقت را اعم از سرقت مستلزم حدّ‌ و سرقت مستلزم تعزیر تعریف و مقرر می‌دارد: سرقت عبارت است از: «ربودن شخص مال منقول و متقوم ملکیت غیر را به طور مخفیانه»سرقت‌های تعزیری به سرقت تعزیری ساده و سرقت تعزیری مشدد قابل تقسیم است، که علل تشدید مجازات درسرقت‌های تعزیری را می‌توان کیفیات زمانی مانند وقوع سرقت در شب و کیفیات مکانی مثل سرقت از محل سکونت اشخاص و حالات و وسائلی که سارق درحین سرقت آن‌ها را به کار برده مانند حمل سلاح، استفاده از کلید ساختگی و از این قبیل بوده و آن‌ها را مورد بررسی میزان شدید مجازات و عمل آن را دقت نظر و مورد مطالعه قرار داد. 
واژگان کلیدی:

سرقت، جرم سرقت، سارق، اموال، فقه، قانون ایران، قانون افغانستان

بررسی نظریۀ حرمت جهاد پیش از قیام حضرت مهدی، با نگاه نقادانه به نظرات عبدالله الموصلی

مجید کیهانفر

دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی جامعة المصطفی العالمیة واحد اصفهان.majidsarkoobi۱۳۶۳@gmail.com

مریم بهرامی فروتن

دانشجوی دکتری رشتهٔ فلسفه و عرفان دانشگاه سمنان. mb۲[e-mail]

محمدجعفر میلان نورانی

پژوهشگر مؤسسۀ تحقیقاتی-انتشاراتی طاها  (تهران) و کارشناسی ارشد مذاهب اسلامی. bna۴۰۸۶@gmail.com

چکیده

عبدالله موصلی از نویسندگان ضدشیعه، اثری در نقد اعتقادات و مواضع اجتماعی-سیاسی شیعیان، موسوم به حتی لاننخدع نوشته و در یکی از بخش‌های آن کتاب، ضمن منزوی و سازش‌کار دانستن شیعیان، اعتقاد دارد آنان از انجام هرگونه قیام علیه ظالمان و حاکمان مستبد خودداری و انجام آن را موکول به بعد از زمان ظهور امام مهدی می‌نمایند. موصلی در این راستا به دسته‌ای از احادیث شیعه تمسک می‌کند که در آن‌ها، از قیام و خیزش سیاسی در زمان قبل از قیام ولی‌عصر نهی شده‌است. موصلی درادامه با استناد به همین روایات و برخی گزارش‌های تاریخی قابل خدشه، سعی دارد چهره‌ای از شیعه نشان دهد، که همواره دشمن اهل‌سنت بوده و هنگام مشاهده قیام آنان علیه کفر و مبارزه با کفار، نه‌تنها به یاری مجاهدان سنی نمی‌شتابد، بلکه ترتیبی نیز اتخاذ می‌کند تا اهل‌سنت در مبارزهٔ خود متحمل شکست شوند و پیروز این میدان، عوامل کفر باشند. این نوشتار ضمن بررسی احادیث مورد استناد موصلی و تبیین محتوای حقیقی آن‌ها و همچنین اثبات برخورداری شیعه از روحیهٔ استکبارستیز در زمان قبل از ظهور و بعد از آن، به این نکته نیز متذکر خواهد شد که شیعه در طول تاریخ، اهل‌سنت را در عرصه‌های مختلف ازجمله نبرد حق علیه باطل، یاری و از ایشان حمایت کرده‌است. 
کلیدواژه‌ها:

امام مهدی، قیام، ظهور قائم، زید شهید، ابومسلم خراسانی، موصلی. 
 

جستار در باب جهاد

قربانعلی حکیمی

 فارغ التحصیل سطوح عالیه حوزه و دانشجویی دکتری فقه سیاسی گرایش روابط بین الملل-جامعه المصطفی العالمیه/ [e-mail]
چکیده
جهاد، یکی از مفاهیم ارزشی است که  در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و به‌‌عنوان واجب در فروع دین مطرح گردیده است. در آیات قرآنی و لسان روایی جهاد، ضرورت، اهمیت و مصادیق آن، مطرح گردیده و در سیره‌‌ی عملی پیشوایان دینی متناسب با شرایط زمانی، اجرایی شده است. هم‌‌چنین در دوره‌‌های پسا‌امامت و حضور پیشوایان مذهبی-دینی از سوی عالمان و اندیشمندان دینی، مورد واکاوی و تبیین قرار گرفته است ولی متناظر با برخی روایات در عرصه‌‌های خاصی طرح شده است؛ و می‌‌طلبد که چیستی و چگونگی جهاد به‌‌صورت عام بررسی گردیده تا قابل سرایت در تمام حوزه‌‌ها، عرصه‌‌ها، موضوعات، مسایل و سطوح فردی و اجتماعی باشد. روی این ملحوظ و ضرورت پرسش اصلی چیستی و چگونگی جهاد است که ضمن تعریف مفهومی وسیع و کاربردی با روش تحلیلی-توصیفی پاسخ به پرسش مذکور داده و به یافته‌‌های چون؛ توسعه‌‌ای مفهومی، شاخصه‌‌ها و تقسیم به فردی و اجتماعی، و تبیین اقسام جهاد فردی و جهاد اجتماعی  دست یافته است که در ضمن جستار طرح و تدوین شده است. 
کلید واژه: جستار، جهاد و مجاهدت. 

عوامل برکت ساز وبرکت سوز در قرآن کریم

سید محسن حسینی 

 طلبه مقطع کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی. مجتمع امین قم 
چکیده
مشاهده می‌شود که نوع پیشرفت انسآن‌ها، باوجود امکانات همسان، با یکدیگر مختلف است. به این صورت که، شخصی با عمرکوتاه خود، خدمات ارزنده‌ای به جامعه ارائه می‌دهد - با انجام تحقیقات علمی – مشکلات بزرگ جامعه را حل می‌کند، در حالی که دیگری نمی‌تواند چنین کند. درمورد رزق و روزی نیز این امر به صراحت دیده شده که برخی افراد با درآمدهای اندک، از زندگی بابرکتی برخوردارند؛ ولی عده‌ای با سرمایه‌های فراوان، اظهار می‌کنند که در زندگی‌شان برکت ندارند. این جاست که انسان با بصیرت کافی، به این نکته می‌رسد که عوامل برکت در این جهان فقط محدود به مادیات و امور حسی نیست؛ بلکه در پس این مادیات، امور معنوی سهم بسزایی درایجاد برکت در زندگی انسآن‌ها دارند. در این تحقیق با  بررسی آیات مربوط به عوامل برکت ساز مانند خواندن قرآن کریم، انفاق، استغفار وعوامل برکت سوز مانند کفران نعمت، مال حرام، گناه آشنا شدیم. روش این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی با استفاده از آیات قرآن کریم ومنابع تفسیری بوده. 
کلید واژگان
برکت ساز،   برکت سوز،  خواندن قرآن، استغفار، کفران نعمت. 

 

مشروعیت اطاعت از مافوق در دستگاه اداری از منظر فقه اهل‌بیت

سید رضا علوی 
چکیده
اطاعت در نظام تکوین مخصوص خداوند بوده و غیر او مطاع نیست و در نظام تشریع نیز به حکم ربّ و خالق و اله بودن اطاعت مخصوص خداوند است و به تعبیر دیگر اصل در اطاعت از دیگران عدم اطاعت است مگر این که با دلیل قطعی از طرف شارع اذن اطاعت از دیگران ثابت شود که این اذن در مورد انبیاء و ائمه (علیهم‎السلام) در عصر حضور و در زمان غیبت برای فقیه جامع الشرایط ثابت شده است. اما اطاعت در دستگاه اداری که در حکومت مشروع باشد باید گفت: طبق مقتضای عمومات و ادله خاص مانند ادله مشروعیت حکومت و لزوم حفظ نظم عمومی و وجوب قیام به امور حسبه و ادله نقلی و عقلی دیگر اطاعت از نظام اداری لازم و ضروری است زیرا عدم لزوم اطاعت موجب لغویت ادله تشکیل حکومت و لزوم حفظ نظم عمومی و لزوم قیام به امور حسبه می‎شود. و ممکن نیست شارع از طرف امر تشکیل حکومت و حفظ نظم نموده و از طرف نیز اطاعت از دیگران را حرام اعلام نماید. 
واژگان کلیدی: اطاعت، مافوق، نهاد، مؤسسه، مشروعیت. 
 

ملاک تقویم مال و چالش‌های قرار وثیقه غیر نقدی

محمدآصف افتخاری

 دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم
[e-mail]

چکیده
یکی از اقداماتی که در زمان تحقیقات مقدماتی صورت می‌گیرد، قرار وثیقه غیر نقدی است. یکی از امور ضروری در وثیقه غیر نقدی، تقویم مال مورد وثیقه و تعیین بهاء برای آن می‌باشد که اگر در سند مالکیت این مال، از قبل به‌صورت دقیق و از طریق مراجع قانونی قیمت‌گذاری انجام شده است به همان قیمت‌‌گذاری مندرج در سند، اکتفا می‌شود، در غیر آن باید مورد تقویم و ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری قرار بگیرد که مراجع قضایی سعی می‌کنند در تعیین و تقویم وثیقه مالی، میزان خسارت احتمالی و مطالبات فوق را لحاظ نمایند؛ اما ارائه وثیقه مالی (غیر نقدی) علی‌رغم مزایایی که دارد، با چالش‌هایی هم مواجه است که ازجمله آن بی‌ثباتی قیمت‌ها، فوت وثیقه گذار، تبانی با متهم. البته در مقررات و قوانین موضوعه خصوصاً قانون آیین دادرسی کیفری مواردی همچون حق تشدید و تغییر وثیقه توسط بازپرس، حضور و معرفی نوبه‌ای متهم به نهاد‌های تعیین شده توسط بازپرس، ممنوعیت خروج از کشور؛ وجود دارد که درصورتی‌که با دقت و بررسی تمام جوانب جرم انجام شده، لحاظ گردد ممکن است چالش‌‌های مذکور به حداقل برسد. 
نکات کلیدی: تقویم، قرار، وثیقه، وثیقه مالی. 

 

سیر تاریخی زناشویی تا به اسلام

جعفر ناطقی

دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی- جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
از جنگل به خانه (سیر تاریخی زناشویی تا به اسلام) جستاری است که با نگاه اجمالی به فرم زناشویی در تاریخ، الگوی اسلامی آن را بر می‌رسد. این نوشتار در اصل برای این تدوین شده که به پرسشِ "چرایی عدم جواز چندشوهری در اسلام" پاسخ دهد، اما به دلیل پیوند این مسأله با موضوع "تعدد زوجات" به بررسی آن نیز پرداخته است. دست‌یافته‌های مقاله در موضوع مذکور این است که با توجه به طبیعی بودن میل ازدواج در بشر، این امر در شکل‌های مختلفی چون کمونیسم جنسی، چندشوهری، تعدد زوجات و تک‌همسری قابل صورت‌بندی بوده است. از میان این فرم‌ها، تک‌همسری بهترین شکل زناشویی بوده و در مقابل، کمونیسم جنسی در هیچ تاریخی صورت قانونی پیدا نکرده است. تعدد زوجات، در اثر ضرورت‌های اجتماعی سابقه‌ دیرینه در تاریخ کشورهای شرقی دارد و دین اسلام نیز بر مبنای همین ضرورت‌ها، اما با معیارهای مشخصی آن را به رسمیت شناخته است. چندشوهری، اگرچه به گونه‌ی مقطعی در برخی مناطق رواج یافته، ولی به صورت فراگیر دارای مقبولیت نگردیده و اسلام نیز شدیداً آن را رد کرده است. چندشوهری علاوه بر ناسازگاری با طبع انحصارطلب مرد، با طبیعت و منافع زن نیز هم‌خوانی نداشته و با تشکیل خانواده، به عنوان مهم‌ترین زیربنای جامعه، در تضاد می‌باشد. 
کلیدواژه‌ها: اسلام، حقوق زن، ازدواج، کمونیسم جنسی، تعدد زوجات، چندشوهری.

گونه های بهره گیری از فقه در حل تعارضات اخلاقی

سید رضی قادری 

 دانش آموخته سطح چهار حوزه. Ghaderi1@chmail. ir
چکیده
یکی از محورهای مهم فلسفه‌های ناظر به علوم انسانی، به ویژه علم اخلاق و فقه، شناخت شیوه‌های تعامل بلکه تأثیر متقابل چنین رشته‌های علمی است. دو دانش فقه و اخلاق با توجه به تقارب‌هایی که دارند می‌توانند با بهره‌گیری از یکدیگر در استنباط احکام و نیز حل تعارضات مؤثر باشند. بدون تردید تعارض اخلاقی یکی از پیچیده‌ترین مسائل در پژوهش‌های اخلاقی و نیز یکی از دشواری‌های زیست اخلاقی است. از آنجایی که احکام و آموزه‌های مسلم فقهی، قضایایی کلی هستند که می‌توان از آن در تطبیق، تضعیف، گزاره‌های اخلاقی بهره گرفت، لذا در این پژوهش به گونه‌های بهره گیری از احکام و قواعد مسلم فقهی در تعیین مقدمات و استدلال بر حل تعارضات گزاره‌های اخلاقی تحلیل ونمونه‌هایی از آن اشاره شده است. 
کلید واژه‌ها: اخلاق، فقه، استنباط، حکم، تعارض، تاثیر 

تاثیر خانواده بر اخلاق و شخصیت افراد

ابراهیم افتخاری

 فارغ التحصیل سطح 4 جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
آمار طلاق، بزه‌کاری، اعتیاد، اختلاس، سرقت، و ناهنجاری‌های مبتنی بر فرد در جامعه در حال گسترش است. تحکیم بنیان خانواده تمام معضلات اجتماعی را برطرف می‌کند. محیط خانواده به عنوان محل ایجاد شخصیت افراد در تمام ابعاد مهمترین دلیل بروز فضایل و رذایل اخلاقی در فرد است. افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی و بروز آن در سطح جامعه ریشه مستقیم در خانواده دارد. مطالعاتی در محورهای گوناگون در این زمینه وجود دارد که نگاهی غیر جامع به این موضوع دارند، یا نگاه محدود به خانواده در یک یا چند بعد و یا ریشه‌یابی معضلات اجتماعی که به عنوان عوامل دست چندم هستند پرداخته‌اند. آیات و روایاتی که ناظر به محیط خانه و روابط بین افراد خانواده هستند ملاحظه گردید. به طور کلی ریشه تمام مشکلات فردی و اجتماعی در خانواده است. یافته‌های این تحقیق محیط خانواده و شخصیت پدر و مادر را مهمترین عامل در شکل دهی شخصیت و اخلاق افراد معرفی می‌کند. 
کلمات کلیدی
ازدواج، زن، شوهر، خانواده، اخلاق، محبت، فرزندان

نقش مباشر و سبب در ارتکاب جرم قتل

محمدعلی  علی دادی
دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم.

چکیده
واژه مباشر در لغت و اصطلاح به معنی کسی که کار را بدون واسطه انجام داده باشد. واژه سبب در لغت به معنی طناب آمده و در اصطلاح فقهاء در تعریف آن نظر واحدی وجود ندارد و به طورکلی سبب چیزی است که از نبود آن، علت تحقق پیدا نمی‌کند. فقهای امامیه معتقدند بر اساس قاعده کلی اگر مباشر و سبب اجتماع کنند مباشر ضامن است مگر اینکه مباشر جاهل باشد، سبب مسئول است. اگر سبب اقوی از مباشر باشد، سبب ضامن است. و اگر چند مباشر اجتماع کنند، ضمانت به عهده مباشر قوی‌‌تر است. اگر اسباب اجتماع کنند، فقها اختلاف نظر دارند؛ برخی گفته‌‌اند در فرض اول همه مسئول هستند چون ترجیح ممکن نیست و در فرض دوم مسئولیت به عهده کسی است که به تولید جنایت سبقت گرفته. مشهور معتقدند مسئولیت به عهده کسی است که در ایجاد جنایت سبقت گرفته. بنابر قول اظهر ضمانت به عهده همه هستند مگر اینکه یکی از آن‌ها تعدی در جنایت کرده باشد، آن وقت مسئولیت به عهده متعدی است. مبانی و مستندات فقها در مسئولیت مباشر، قاعده اتلاف، اتفاق و اجماع هستند و نیز در مسئولیت سبب، مبانی و مستندات مهم فقها، روایاتی است که از معصومین(ع) نقل شده‌‌اند. 
کلید واژه‌‌گان: مباشر، سبب، مسئولیت و قتل. 

قلمرو آزادی در فقه، اخلاق و رسانه

سید محمد حسینی دره صوفی 
 دانشپژوه دکتری فقه وحقوق قضایی، گرایش جزا و جرم شناسی، جامعة المصطفی، قم.

[e-mail]

 

چکیده
آزادی از حقوق طبیعی انسان است و هرکسی حقِ برخورداری از آزادی‌های خود را دارد. انجام این پژوهش ازاین‌جهت ضرورت دارد که بتوان با شناخت دقیق آزادی در فقه، اخلاق و رسانه، قلمرو آن را مشخص کرد و این نکته را بیان داشت که آزادی بی‌قیدوشرط نیست.  سؤالی که در این پژوهش پاسخ داده شده است این است که: قلمرو آزادی در فقه و اخلاق با تأکید بر فضای رسانه تا کجاست؟ هدف پژوهش، شناخت دقیق قلمرو آزادی در فقه و اخلاق با تأکید بر فضای رسانه است. تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی با تکنیک پیمایشی است و ابزار گردآوری آن کتابخانه و داده‌های دیجیتالی است. جامعۀ هدف آن‌همه بشریت است. برخی از یافته‌های تحقیق عبارت‌اند از : ۱. قلمرو آزادی در فقه اهل‌بیت (ع) تا جایی گستره دارد و قیدی بر آن نهاده نمی‌شود که منجر به ایراد ضرر بر دیگری نشود و حق الله و حق‌الناس را ضایع نکند. ۲. هرچند آزادی به‌عنوان یک فضیلت اخلاقی برشمرده شده است؛ اما  با هرج‌ومرج و بی‌بندوباری و فساد اخلاقی نمی‌سازد. ۳. آزادی رسانه در اسناد بین‌المللی، دارای حدود و قیودی است که دامنۀ قلمرو آن را محدود نموده است.
کلیدواژه
قلمرو آزادی، ‌آزادی در فقه، آزادی بیان، محدودیت‌های اخلاقی، آزادی رسانه

 

مقایسه و نسبت سنجی فقه و اخلاق از منظر منابع و روش

سید رضی قادری 

 دانش آموخته سطح چهار حوزه. Ghaderi1@chmail. ir
چکیده
علوم و معارف اسلامی از آغاز پیدایش و تاسیس آن به رشته‌ها و علوم مختلف از جمله عقاید، اخلاق، فقه، تفسیر، تاریخ، و... تقسیم گردید و بر اساس همین تقسیم، هر بخشی از موضوعات و مسائل مورد نیاز در یکی از علوم مورد بحث و پژوهش قرار گرفت و به موضوعات و مباحث آن علم معروف گردید و دیگر علوم از ورود و تحقیق در آن مسائل و موضوعات منع شدند. از جمله این علوم اسلامی می‌توان به دو علم فقه و اخلاق اشاره کردکه از همان آغازین انشعاب علوم اسلامی در میان مسلمانان پدید آمد و هر یک از این دو علم، مسائل و موضوعات خاصی را به خود اختصاص دادند. لکن آنچه قبل از ورود در هرعلم و مسائل آن لازم میباشد شناخت مبانی و منابع و نیز روشهایی است که یک علم از آن بهره گرفته و به دست یابی و تحلیل مسائل و موضوعات خود پرداخته است. بر همین اساس این پژوهه به بررسی مقایسه‌ای این دو مؤلفه مهم  منابع، روش، - در دو دانش فقه و اخلاق پرداخته و نقاط قوت و ضعف آنها را نمایان کرده است. 
کلید واژه‌ها: اخلاق، فقه، منابع، روش، مقایسه 

 

جهل و عواقب آن در قرآن

ابراهیم افتخاری

فارغ التحصیل سطح 4 جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
جهل از کلماتی است که در قرآن زیاد تکرار شده است. جهل و نادانی عامل نافرمانی انسانها از خدا و پیروی از هوای نفس و عمل بر اساس غریضه و قضاوتهای نادرست نسبت به دیگران و باعث پریشانی و سرگردانی در وجود آدمی بوده و آستانه تحمل را به شدت پایین می‌آورد. انسان جاهل حکم خدا را نپذیرفته و تسلیم امر پروردگار  نیست. در برابر حق عناد می‌ورزد و با عقل دشمنی نموده و در اجتماع نیز مطرود خواهد بود. نسبت به هر چیزی دید مادی داشته و دایره فکر و تخیلش در حد اطلاعات و معلومات اوست. بی ادبی و بی نزاکتی و تعصب کورکورانه، استهزاء و تمسخر دیگران از ویژگیهای اخلاقی اوست. از نظر قرآن برای رهایی از دام جهل باید تحقیق و مطالعه نمود و علم و آگاهی را از اهل علم و بینش و بصیرت کسب نمود. 
کلمات کلیدی: جهل، علم، عقل، عناد، ادب، استهزاء، تعصب، تحقیق، بینش، بصیرت.