ظرفیت فقه در تولید قدرت نرم

غلام رضا حسنی 

 دانش آموخته سطح چهار حوزه، دانشجوی دکتری قرآن و علوم با گرایش تربیتی. قم، مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی وابسطه به جامعة المصطفی. [e-mail]
چکیده
یکی از مو ضوعات که جدیدا در محافل علمی و سیاسی مطرح شده است، اصطلاح قدرت نرم است. خواستگاه عمده و اساسی این قدرت، مراکز علمی مانند دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و... می‌باشد. زیرا، در جهان امروز علم و دانش از ابزارهای اصلی تولید قدرت نرم است. کشوری اگر می خواهد توان فرهنگی و علمی خود را افزایش دهد، ضرورت دارد جنبش نرم‌افزاری را درمراکز علمی ایجاد کند. در این میان فقه اسلامی که در حوزه‌های علمیه قدمت هزار ساله دارد، و در طول این ادوار تاریخی، نقش‌های بسیار عمده‌ای را در زمنیه‌های مختلف، ایفاء نموده است، و فقهای اسلامی، در هر برهه از تاریخ، بر اساس مقتضیات زمان، وارد عرصه شده و پاسخگو به مسائل و نیازهای موجود در میان جامعه بوده است. حال سؤال ااین است که فقه اسلامی و شیعی، در عصر حاضر، چه نقش در تولید قدرت نرم دارد، و ظرفیت آن، در تولید قدرت نرم چیست؟ از این رو، این مقاله در صدد بررسی و پاسخ به این مسئله(ظرفیت فقه در تولید قدرت نرم) می‌باشد و آن را ثابت نموده است. 
واژگان کلیدی: فقه اسلامی، ظرفیت، قدرت، قدرت نرم. 

عدم بطلان اجاره در صورت فوت یکی از متواجرین

سید رضی قادری

دکتری فلسفه  اخلاق از دانشگاه باقر العلوم، سطح چهار فقه و اصول حوزه،استاد سطوح عالی حوزه.قم
 Ghaderi1@chmail. ir
چکیده
تردیدی نیست علم فقه و احکام و مسائل آن با همة حرمت و شرافتی که دارد نیازمند بررسی و تتبع و استنباط در یکایک مسائل آن می‌باشد. تا در گذر زمان با تحقیق کامل بتوان به یک نظریة استواری آن هم با پشتوانه قطعی در اقوال و ادله رسید. یکی از مسائل مهم و مورد ابتلا و کاربردی در باب اجاره، بطلان یا عدم بطلان اجاره در فوت یکی از متواجرین است. از آنجایی که این مسئله محل اختلاف بین قدماء و متأخرین و معاصرین واقع شده است لازم می‌نماید مورد پژوهش قرار گیرد. بر همین اساس با تتبع و استقصاء کامل در اقوال فقها اعم از قدما، متأخرین و معاصرین آشکار می‌شود که اکثر قدما، قائل به بطلان اجاره شده‌اند ولی قریب به اتفاق متأخرین و نیز تمامی فقهای معاصر فتوی به عدم بطلان داده‌اند با بررسی ادله طرفین مشخص می‌شود. دلائل مقتضی مانند اصالة اللزوم، عمومات و اطلاقات و نیز دو روایت خاص بر عدم بطلان دلالت داشته و مضافاً استصحاب بقاء عقد نیز با این قول هماهنگ است. لذا قول متأخرین تقویت می‌شود و نظریه قدماء بر بطلان عقد کاملاً مخدوش است. 
کلید واژه‌ها: اجاره، موجر، مستأجر، فوت، فسخ عقد. 

مقایسه تجسم اعمال در اندیشه مولوی و ملاصدرا

محمدرسول احمدی 

دانش آموخته دکترای فلسفه اسلامی، جامعه المصطفی
 [e-mail] 
چکیده
تجسم اعمال از مهم‌ترین بحث‌های است که با سرنوشت حیات ابدی انسان گره‌خورده است. این بحث نشان می‌دهد که انسان مسئول تمام اعمال و کردار خود در دنیا و آخرت است. اینکه تجسم اعمال چیست باید گفت: تجسم اعمال، آشکار شدن اندیشه، گفتار و کردار و افعال و رفتار انسان در روز رستاخیز است. تجسم اعمال انسان با روش توصیفی و تحلیلی در اندیشه عرفانی مولوی و فلسفی ملاصدرا موردپژوهش قرارگرفته است؛ زیرا تبیین دیدگاه عرفانی و فلسفی دو اندیشمند بزرگ اسلامی در مورد تجسم اعمال انسان بدین‌صورت مطرح نشده و لازم است بیان شود و به زوایای مختلف آن پرداخته شود. درنتیجه تجسم اعمال اعم از ثواب و عقاب به انواع و اشکال مختلف برای انسان در روز قیامت آشکار می‌گردد که در اندیشه مولوی و ملاصدرا بر اساس منابع قرآنی و روایی با رویکرد عرفانی و فلسفی مطرح‌شده است؛ اگرچه دیدگاه مولوی بیشتر در قالب ابیات شعری است. 
واژگان کلیدی 
تجسم اعمال، محشر، معادجسمانی، مولوی، ملاصدرا. 

وظایف مرد در برابر همسر از نگاه قرآن کریم و روایات اسلامی

سید مهدی نقوی

 کارشناس ارشد رشته ادیان ایراهیمی مجتمع امام خمینی(ره)
چکیده
خداوند متعال هر یک از زن و مرد را به گونه‌ای آفرید که بر اساس آن ساختار وجودی و جنس هر یک از آن‌ها، وظایف متناسب با ساختار وجودیشان بر عهده آن‌ها قرار داد. برخی از این وظایف حقوقی، و برخی دیگر از وظایف به دلیل ماهیت عاطفی و رفتاری پیوند زناشویی، جزء وظایف اخلاقی به شمار می‌آید. در این نوشتار سعی بر آن شده است تا با روشی توصیفی - تحلیلی به بیان وظایف اخلاقی شوهر در برابر همسرش با تکیه بر قرآن کریم و روایات معصومین(ع) پرداخته شود، تا با انجام این وظایف توسط مرد، زندگی زناشویی موفق و به دور از تنش داشته باشند و سبب دوام هر چه بیشتر خانواده‌شان و تولد و پرورش فرزندانی سالم شوند. از وظایف اخلاقی مرد در برابر همسرش میتوان به پرداخت نفقه، پرداخت مهریه، اجتناب از عمل زشت قذف، پرهیز از آزار و اذیت همسر در هنگام طلاق دادن، و گذشت از خطاهای همسرش در مواقعی که دچار خطا و لغزش می‌شود، داشتن غیرت نسبت به همسر خود، داشتن برخورد مناسب و شایسته در زندگی مشترک، تامین نیازهای جنسی او و داشتن حس مسئولیت در قبال همسرش اشاره کرد. 
واژگان کلیدی: مرد، همسر، وظایف اخلاقی، نفقه، مهریه

ارتباط با امام زمان ( عج الله وتعالی فرجه الشریف ) در عصر غیبت

سید اسدالله حسینی    
چکیده: 
  مسئله ارتباط با امام زمان(عج) در عصر غیبت، یکی از مهترین موضوعات در بحث مهدویت است، که در این مقاله باتوجه به روایات معصومین.  حوزه، خفای عنوان و خفای شخص مورد پی جوی قرار گرفته و دیدگاه دانشمندان امامیه نسبت به هردو نظریه باادله بیان شده. نگارنده در این نوشتار تلاش کرده که به بعد عقلی قضیه اشاره کرده و به چگونگی تشرف و نقد و بررسی روایات که دال برعدم تشرف دارند بپردازد. در بارۀ ضرورت این تحقیق می‌توان به این مسئله اشاره نمود که جامعه با این سؤال مواجه است که آیا تشرف در عصر غیبت کبری ممکن است؟ اگر پاسخ منفی باشد پس چگونه حجت خدا سبب فیض خواهد بود؟ اگر ارتباطی بین مردم و حجت خدا وجود نداشته باشد چگونه از وی بهره می‌برند؟ پاسخ به این پرسشها را می‌توان بعنوان ضرورت طرح این بحث عنوان مود و می‌توان گفت که اولا: تشرف عصر غیبت برای عده_ای که اهلیت دارند ممکن است. ثانیا: بسیاری از علما شیعه پاسخ سؤالات علمی خودشان را خود حضرت دیافت می‌کرده است. در نهایت نگارنده به این نتیجه دست یافته است که ملاقات امام زمان و در دسترس بودن حضرت نظریه حق و مطابق با روایات معصومین است و برای نظریه انکار مطلق ملاقات امام دلیل قابل قبول وجود ندارد. 
 کلید واژه‌ها: امام زمان، ارتباط، عصر غیبت. 

راهکارهای برای پیشگیری از بزهکاری و اصلاح مجرمین

سید محمد حسینی دره صوفی

 دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیه، قم. این مقاله در سال ۱۳۹۳ و در زمان که نویسنده در آغاز تحصیل فوق لیسانس بوده نگارش یافته است.
چکیده
همزمان با پیدایش بشر، بزه و بزهکاری نیز به وجود آمد. تاریخ مملوء از ناهنجاری‌ها و ناسازگاری‌های است که در بستر آن فجایع عظیمی به وقوع پیوسته است. همزمان با به وجود آمدن پدیده شوم بزهکاری، تلاش‌های برای مقابله با آن آغازشده و سیر صعودی و تکامل خود را ادامه داده است. مهم‌ترین دغدغه نیروهای که یا خود را مبتنی بر دستورات الهی می‌دانستند و یا عقلا طرفدار خیر و خوبی بودند، جلوگیری یا متوقف کردن این مولود شوم بوده و تلاش‌های طاقت‌فرسایی در این راستا انجام داده‌اند که نتیجه آن راهکارهای چون پیشگیری عمومی از جرم، پیشگیری کیفری، پیشگیری اختصاصی و پیشگیری وضعی می‌باشد در پیشگیری وضعی با راهکارهای متعددی، جلو ارتکاب جرم گرفته می‌شود و از سوی دیگر می‌توان گفت هر مجرمی نیاز به درمان دارد چون مبتلا به نوعی مشکل روحی و روانی است و مجرم بالفطره‌ای وجود ندارد و در صورتی که زمان برای درمان آن وجود داشته باشد، درمان‌پذیر است. 
کلید واژه: اصلاح مجرمین،  عوامل پیشگیری از جرم،  بزهکاری،  مجرم،  جرم

ارزش اثباتی ادله الکترونیکی درحقوق ایران وافغانستان ازمنظر فقه اهل بیت (ع) وفقه حنفیه

 محمد زمان عارقی

 دانشجوی دکتری فقه وحقوق قضایی جامعه المصطفی العالمیه
[e-mail]
چکیده
باگسترش حوزه‌های فناوری معلوماتی واطلاعاتی درتمام ابعاد زندگی انسان هاودرحوزه‌های مختلف از جمله نظام فقهی وحقوقی تحت تأثر فناوری‌های جدید ونوین اطلاعاتی وارتباتی قرار گرفته است، به شکلی که مطلق ادله الکترونیکی، ازجمله « داده پیام »ازاین به بعد می‌تواند مطابق فصل دوم  قانون تجارت الکترونیکی، ارزش اثباتی داشته ومثل ادله سنتی دارای ارزش فقهی وحقوقی  هستند، ازنظر فقهی وحقوقی پاسخگوی مسائل امروز باشد. با توجه به شایع شدن تغییر، انکار جعل وتزویر، ودستکاری اسناد ومدارک، اعلام هویت جعلی و.... بحث ارزش اثباتی در حقوق ایران وافغانستان از منظر فقه اهل بیت (ع) وفقه احناف وبحث طریقیت وموضوعیت داشتن ادله الکترونیکی وحصر وعدم حصر آن از منظر فقهی وهمچنین جمع‌آوری حفظ تمامیت وحفظ اصالت واعتبار داده‌ها برای دادرسی در مراجع قضای منجر به چالش‌های از نحوه‌ی عمل کرد مجریان قانون، در مواجه با اسناد الکترونیکی ویا پرونده‌های مرتبط با فضای مجازی، احتیاج به بررسی وتحقیق داردکه ما در این تحقیق دنبال تحقق این امر هستیم. 
کلمات کلیدی: ارزش، اثباتی، ادله الکترونیکی،  فناوری، داده پیام. 

بررسی فقهی شرطیت ختان در طواف

سید رضی قادری

استاد حوزه علمیه قم
چکیده: 
بدون تردید طواف که از اعمال و مناسک واجبه در حج و عمره است دارای شرایطی است که رعایت آن لازم می‌نماید. از شرایبط مهمه در طواف"ختان" در مردان است در این مقاله ابتدا به بررسی اقوال فقها از قدما و متاخرین و معاصرین پرداخته سپس ادله مسئله را مورد توجه قرار داده و آنگاه شرطیت ختان را در حج واجب و ندبی و نیز شرطیت آن در صبی را مورد بحث قرار داده و به این نتیجه رسیده است که این شرط از متفردات فقهی شیعه بوده و عمده دلیل آن روایات است هر چند اجماع بر آن اقامه شده باشد. 
کلید واژه‌ها: طواف، ختان، اغلف، مختون، رجل، صبی
 

ررسی جرم سرقت و مجازات آن از منظر فقه اسلامی، قوانین ایران و افغانستان

قربانعلی مبلغ

 دانش‌پژوه مقطع دکتری رشته فقه و حقوق قضایی.
چکیده
تحقیق حاضر موضوع جرم سرقت و مجازات آن‌را از منظر فقه اسلامی، قوانین ایران و افغانستان، ‌ با استفاده از منابع کتابخانه‌ی مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی، بصورت تطبیقی مورد کاوش قرار داده است، از این منظر سرقت عبارت است از این که انسان مال دیگری را بطور پنهانی برباید. برای تحقق سرقت عناصری از قبیل ربودن مال دیگری، منقول بودن مال و تعلق مال به غیر ضروری است.قانون جزای ایران و افغانستان سرقت را اعم از سرقت مستلزم حدّ‌ و سرقت مستلزم تعزیر تعریف و مقرر می‌دارد: سرقت عبارت است از: «ربودن شخص مال منقول و متقوم ملکیت غیر را به طور مخفیانه»سرقت‌های تعزیری به سرقت تعزیری ساده و سرقت تعزیری مشدد قابل تقسیم است، که علل تشدید مجازات درسرقت‌های تعزیری را می‌توان کیفیات زمانی مانند وقوع سرقت در شب و کیفیات مکانی مثل سرقت از محل سکونت اشخاص و حالات و وسائلی که سارق درحین سرقت آن‌ها را به کار برده مانند حمل سلاح، استفاده از کلید ساختگی و از این قبیل بوده و آن‌ها را مورد بررسی میزان شدید مجازات و عمل آن را دقت نظر و مورد مطالعه قرار داد. 
واژگان کلیدی:

سرقت، جرم سرقت، سارق، اموال، فقه، قانون ایران، قانون افغانستان

بررسی نظریۀ حرمت جهاد پیش از قیام حضرت مهدی، با نگاه نقادانه به نظرات عبدالله الموصلی

مجید کیهانفر

دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی جامعة المصطفی العالمیة واحد اصفهان.majidsarkoobi۱۳۶۳@gmail.com

مریم بهرامی فروتن

دانشجوی دکتری رشتهٔ فلسفه و عرفان دانشگاه سمنان. mb۲[e-mail]

محمدجعفر میلان نورانی

پژوهشگر مؤسسۀ تحقیقاتی-انتشاراتی طاها  (تهران) و کارشناسی ارشد مذاهب اسلامی. bna۴۰۸۶@gmail.com

چکیده

عبدالله موصلی از نویسندگان ضدشیعه، اثری در نقد اعتقادات و مواضع اجتماعی-سیاسی شیعیان، موسوم به حتی لاننخدع نوشته و در یکی از بخش‌های آن کتاب، ضمن منزوی و سازش‌کار دانستن شیعیان، اعتقاد دارد آنان از انجام هرگونه قیام علیه ظالمان و حاکمان مستبد خودداری و انجام آن را موکول به بعد از زمان ظهور امام مهدی می‌نمایند. موصلی در این راستا به دسته‌ای از احادیث شیعه تمسک می‌کند که در آن‌ها، از قیام و خیزش سیاسی در زمان قبل از قیام ولی‌عصر نهی شده‌است. موصلی درادامه با استناد به همین روایات و برخی گزارش‌های تاریخی قابل خدشه، سعی دارد چهره‌ای از شیعه نشان دهد، که همواره دشمن اهل‌سنت بوده و هنگام مشاهده قیام آنان علیه کفر و مبارزه با کفار، نه‌تنها به یاری مجاهدان سنی نمی‌شتابد، بلکه ترتیبی نیز اتخاذ می‌کند تا اهل‌سنت در مبارزهٔ خود متحمل شکست شوند و پیروز این میدان، عوامل کفر باشند. این نوشتار ضمن بررسی احادیث مورد استناد موصلی و تبیین محتوای حقیقی آن‌ها و همچنین اثبات برخورداری شیعه از روحیهٔ استکبارستیز در زمان قبل از ظهور و بعد از آن، به این نکته نیز متذکر خواهد شد که شیعه در طول تاریخ، اهل‌سنت را در عرصه‌های مختلف ازجمله نبرد حق علیه باطل، یاری و از ایشان حمایت کرده‌است. 
کلیدواژه‌ها:

امام مهدی، قیام، ظهور قائم، زید شهید، ابومسلم خراسانی، موصلی. 
 

جستار در باب جهاد

قربانعلی حکیمی

 فارغ التحصیل سطوح عالیه حوزه و دانشجویی دکتری فقه سیاسی گرایش روابط بین الملل-جامعه المصطفی العالمیه/ [e-mail]
چکیده
جهاد، یکی از مفاهیم ارزشی است که  در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و به‌‌عنوان واجب در فروع دین مطرح گردیده است. در آیات قرآنی و لسان روایی جهاد، ضرورت، اهمیت و مصادیق آن، مطرح گردیده و در سیره‌‌ی عملی پیشوایان دینی متناسب با شرایط زمانی، اجرایی شده است. هم‌‌چنین در دوره‌‌های پسا‌امامت و حضور پیشوایان مذهبی-دینی از سوی عالمان و اندیشمندان دینی، مورد واکاوی و تبیین قرار گرفته است ولی متناظر با برخی روایات در عرصه‌‌های خاصی طرح شده است؛ و می‌‌طلبد که چیستی و چگونگی جهاد به‌‌صورت عام بررسی گردیده تا قابل سرایت در تمام حوزه‌‌ها، عرصه‌‌ها، موضوعات، مسایل و سطوح فردی و اجتماعی باشد. روی این ملحوظ و ضرورت پرسش اصلی چیستی و چگونگی جهاد است که ضمن تعریف مفهومی وسیع و کاربردی با روش تحلیلی-توصیفی پاسخ به پرسش مذکور داده و به یافته‌‌های چون؛ توسعه‌‌ای مفهومی، شاخصه‌‌ها و تقسیم به فردی و اجتماعی، و تبیین اقسام جهاد فردی و جهاد اجتماعی  دست یافته است که در ضمن جستار طرح و تدوین شده است. 
کلید واژه: جستار، جهاد و مجاهدت. 

عوامل برکت ساز وبرکت سوز در قرآن کریم

سید محسن حسینی 

 طلبه مقطع کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی. مجتمع امین قم 
چکیده
مشاهده می‌شود که نوع پیشرفت انسآن‌ها، باوجود امکانات همسان، با یکدیگر مختلف است. به این صورت که، شخصی با عمرکوتاه خود، خدمات ارزنده‌ای به جامعه ارائه می‌دهد - با انجام تحقیقات علمی – مشکلات بزرگ جامعه را حل می‌کند، در حالی که دیگری نمی‌تواند چنین کند. درمورد رزق و روزی نیز این امر به صراحت دیده شده که برخی افراد با درآمدهای اندک، از زندگی بابرکتی برخوردارند؛ ولی عده‌ای با سرمایه‌های فراوان، اظهار می‌کنند که در زندگی‌شان برکت ندارند. این جاست که انسان با بصیرت کافی، به این نکته می‌رسد که عوامل برکت در این جهان فقط محدود به مادیات و امور حسی نیست؛ بلکه در پس این مادیات، امور معنوی سهم بسزایی درایجاد برکت در زندگی انسآن‌ها دارند. در این تحقیق با  بررسی آیات مربوط به عوامل برکت ساز مانند خواندن قرآن کریم، انفاق، استغفار وعوامل برکت سوز مانند کفران نعمت، مال حرام، گناه آشنا شدیم. روش این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی با استفاده از آیات قرآن کریم ومنابع تفسیری بوده. 
کلید واژگان
برکت ساز،   برکت سوز،  خواندن قرآن، استغفار، کفران نعمت. 

 

مشروعیت اطاعت از مافوق در دستگاه اداری از منظر فقه اهل‌بیت

سید رضا علوی 
چکیده
اطاعت در نظام تکوین مخصوص خداوند بوده و غیر او مطاع نیست و در نظام تشریع نیز به حکم ربّ و خالق و اله بودن اطاعت مخصوص خداوند است و به تعبیر دیگر اصل در اطاعت از دیگران عدم اطاعت است مگر این که با دلیل قطعی از طرف شارع اذن اطاعت از دیگران ثابت شود که این اذن در مورد انبیاء و ائمه (علیهم‎السلام) در عصر حضور و در زمان غیبت برای فقیه جامع الشرایط ثابت شده است. اما اطاعت در دستگاه اداری که در حکومت مشروع باشد باید گفت: طبق مقتضای عمومات و ادله خاص مانند ادله مشروعیت حکومت و لزوم حفظ نظم عمومی و وجوب قیام به امور حسبه و ادله نقلی و عقلی دیگر اطاعت از نظام اداری لازم و ضروری است زیرا عدم لزوم اطاعت موجب لغویت ادله تشکیل حکومت و لزوم حفظ نظم عمومی و لزوم قیام به امور حسبه می‎شود. و ممکن نیست شارع از طرف امر تشکیل حکومت و حفظ نظم نموده و از طرف نیز اطاعت از دیگران را حرام اعلام نماید. 
واژگان کلیدی: اطاعت، مافوق، نهاد، مؤسسه، مشروعیت. 
 

ملاک تقویم مال و چالش‌های قرار وثیقه غیر نقدی

محمدآصف افتخاری

 دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم
[e-mail]

چکیده
یکی از اقداماتی که در زمان تحقیقات مقدماتی صورت می‌گیرد، قرار وثیقه غیر نقدی است. یکی از امور ضروری در وثیقه غیر نقدی، تقویم مال مورد وثیقه و تعیین بهاء برای آن می‌باشد که اگر در سند مالکیت این مال، از قبل به‌صورت دقیق و از طریق مراجع قانونی قیمت‌گذاری انجام شده است به همان قیمت‌‌گذاری مندرج در سند، اکتفا می‌شود، در غیر آن باید مورد تقویم و ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری قرار بگیرد که مراجع قضایی سعی می‌کنند در تعیین و تقویم وثیقه مالی، میزان خسارت احتمالی و مطالبات فوق را لحاظ نمایند؛ اما ارائه وثیقه مالی (غیر نقدی) علی‌رغم مزایایی که دارد، با چالش‌هایی هم مواجه است که ازجمله آن بی‌ثباتی قیمت‌ها، فوت وثیقه گذار، تبانی با متهم. البته در مقررات و قوانین موضوعه خصوصاً قانون آیین دادرسی کیفری مواردی همچون حق تشدید و تغییر وثیقه توسط بازپرس، حضور و معرفی نوبه‌ای متهم به نهاد‌های تعیین شده توسط بازپرس، ممنوعیت خروج از کشور؛ وجود دارد که درصورتی‌که با دقت و بررسی تمام جوانب جرم انجام شده، لحاظ گردد ممکن است چالش‌‌های مذکور به حداقل برسد. 
نکات کلیدی: تقویم، قرار، وثیقه، وثیقه مالی.