فوائد فلسفه فقه

محمد مطهری

دانش پژوه سطح چهار جامعه المصطفی العالمیه، قم.
چکیده
دانش فلسفه فقه یک دانش درجه دوم ونوپا است که ازبیرون نگاهی به ماهیت فقه دارد وتار پود آن را بررسی نموده وبه نمایش می‌گزارد. فوائد وآثار این دانش در جهت ضرورت فلسفه فقه به عنوان دانش معرفت شناسانه نقش مهم وتاثیر گذار دارد مباحث همچون وجه علم بودن علم فقه، درک دقیق وشناخت منابع فقه، تاثیر گزاری دست آورد‌های فلسفه فقه در استنباط احکام وتسلط فقیه بر استنباط، که در نتیجه موجب سهولت و دقت در صدور فتوا می‌شود را میتوان نمونه ازمباحث دانست که در این مقاله بررسی شده است. 
کلید واژه‌ها

 فلسفه، فقه، فلسفه فقه، فوائد فلسفه فقه. 

راهکار‌های گسترش حجاب در جامعه

داود عطایی

دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و حقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه. [e-mail] 
چکیده

یکی از نمودار فرهنگ اسلامی، مسأله حجاب است، باتوجه به گسترش فرهنگ غرب در قالب پوشش و رفتار در جامعه، روز بروز شاهد کم رنگ شدن فرهنگ حجاب هستیم، واین مسأله تحدید جدی نسبت به ارزش‌هایی اسلامی به حساب می‌آید، بنابر این بایستی در مقابل حفظ سنگر حجاب و جلوی گیری از گسترش فرهنگ غرب و غرب زده‌ها، هرکس باهر صلاح باید قیام کرد. در این جستار برآن شدم تا ضرورت حفظ و گسترش فرهنگ حجاب و پیامد‌هایی ناشی از بی‌حجابی را مورد بررسی قرار دهم، چنانچه مشاهده می‌شود عواقب بی‌ جابی موجب افزایش آمار طلاق، جرم و جنایت و تولید فرزندان نا مشروع گردیده و این خطر باعث ازهم گسستگی روابط خانواده و عدم صفا و صمیمیت بین زوجین خواهد بود، و نیز در این تحقیق به راهکارهای حفظ جاب و گسترش این فرهنگ در قالب راهکارهای عمومی و انفرادی پرداخته شده است. تربیت خانواده، مدارس و مکاتب، نیز در این زمینه نقش اساسی دارد، زیرا رشد انسآن‌ها و منشأ ایجاد خُلق و خوی آن‌ها در چنین جاهای رقم می‌خورد، اگر بچه‌ها از کودکی با فرهنگ حجاب بزرگ شود، نمی‌تواند به آسانی از آن دست بر دارد زیرا پوشش در آن‌ها امر فطری بوده وکار خلاف فطرت نیاز به زمینه و مقدمات محکم خواهد داشت. 
واژگان کلیدی 

حجاب، ضرورت حجاب، راهکارهای محجبه شدن، پیامدهای بی حجابی.

عوامل تهدید بنیان خانواده در قرآن و روایات

سید مهدی نقوی

 کارشناس ارشد رشته ادیان ایراهیمی مجتمع امام خمینی(ره)، جامعـة المصطفی العالمیه.قم
چکیده
در این مقاله سعی شده است به عواملی که می‌تواند بنیان خانواده را مورد تهدید قرار داده و آن را از هم بپاشد و همچنین میزان تأثیر هر یک از این عوامل اشاره شده است. جایگاه هر یک از زن و مرد در حفظ بنیان خانواده غیر قابل انکار است، زیرا این زن و مرد هستند که با ازدواج با یکدیگر یک خانواده را تشکیل می‌دهند و غیر از خودشان هم کس دیگری قادر به حفظ آن نیست. به عنوان مثال هر یک از همسران وظیفه دارند که در ایجاد آرامش یکدیگر تلاش کنند و نگذارند همسرش به دنبال آرامش به خارج از نهاد خانواده متوسل شود. آرامش هم با اخلاق خوب، احترام به همسر، اعتماد به او، قدردانی از زحمات یکدیگر و امثالهم ایجاد می‌شود. در این صورت است که بنیان خانواده می‌تواند حفظ شود و اگر چنین نباشد، چنین خانواده‌ای برای اینکه پابرجا بماند بسیار بعید است. 
واژگان کلیدی

خانواده، همسران، خویشاوندان، آسیب، تهدید

مسئولیت کیفری اطفال در قوانین ایران، افغانستان و اسناد بین الملل

محمد عطایی

  ارشد حقوق جزا وجرم شناسی ، جامعۀ المصطفی العالمیه، قم [e-mail] 

چکیده 
مسئولیت کیفری اطفال و نوجوانان از موضوعاتی مهمی است که در سال‌های گذشته توجه افکار عموم و بسیاری از دانشمندان حقوق را به خود جلب نموده است. پس مطالعه و بررسی مسئولیت کیفری اطفال و نوجوان در هر کشوری یک امر  ضروری است. بنابراین در پژوهش حاضر مسئولیت کیفری اطفال و نوجوان با توجه به کود جزا و قانون رسیدگی تخلفات اطفال افغانستان و قانون مجازات اسلامی ایران بررسی گردیده. همچنین با تصویب قانون "حمایت از کودکان و نوجوانان" در کشور ایران و قانون "رسیدگی به تخلفات اطفال" در کشور افغانستان نشانه‌های از پذیرش سیاست کیفری افتراقی در برخورد با جرایم علیه اطفال در حقوق کیفری ایران و افغانستان، نمایان گردیده است. قوانین جزایی برخی اشخاص را غیر مسئول می‌شناسد و در صورتی که مرتکب عمل مجرمآن‌های هم شده باشند از نظر جزایی مسئول قلمداد نمی‌کنند. مرتکب بایستی از نظر جزایی کبیره بوده و مجنون نباشد. 
کلید واژگان

 مسئولیت کیفری، نوجوان، بلوغ، طفل، تخلفات و بزهکار 

آزادی، انواع و حدود آن از دیدگاه اسلام و اندیشمندان اسلامی

 

محمد رضا رضوانی

 دانشپژوه دکتری قرآن و علوم تربیتی، مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره). 
                 [e-mail]     
چکیده:

 آزادی یک موهبت ارزشمند از ناحیه خداوند به بشر است که با آفرینش او به عنوان یک موجود آزاد، مختار و دارای قدرت انتخاب، مسیر او را به سوی کمال و سعادت هموار نمود تا بتواند در دو راهی‌‌های زندگی با بهره گیری از نیروی عقل، حق و باطل و زشتی و زیبایی را به خوبی تشخیص دهد. با این وجود، آزادی یک موضوع دو سویه است که هم بُعد مثبت و هم بُعد منفی دارد و چه بسا مورد سوء استفاده فرصت‌‌طلبان واقع گردیده است. در حالیکه مفهوم آزادی هرگز به معنای رهایی مطلق و بی‌‌حدّ و مرز بودن نیست. آزادی از منظر اندیشمندان اسلامی انواع و اقسامی دارد و اسلام عزیز ضمن پذیرش آزادی به عنوان یک حق طبیعی انسان در ابعاد مختلف (اعتقادی، فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و...)، محدودیت‌‌ها و حدّ و مرزهایی را برای آن ترسیم نموده و از آزادی‌‌های مطلق و منفی که در تقابل با آزادی دیگران است به شدّت برحذر داشته است. در این نوشتار ضمن مفهوم شناسی واژگان دخیل در موضوع، پیشینه و سیر آزادی در تاریخ بشر، مباحثی همچون: انواع آزادی، محدودیت‌‌های آزادی، حدّ و مرز آزادی، دیدگاهها در تفسیر آزادی و آزادی از دیدگاه اسلام مورد بحث و بررسی قرارگرفته و در اخیر از مجموع مباحث نتیجه گیری صورت گرفته است. 
واژگان کلیدی:

اسلام، آزادی، انواع آزادی، محدودیت‌‌های آزادی، حدّ و مرز آزادی. 

غلبه دینِ حقّ بر تمام ادیان

سید محمدتقی موسوی

   فارغ التحصیل سطح چهار فقه واصول، کارشناسی ارشد علوم قران وحدیث جامعه المصطفی، قم. [e-mail]

 چکیده
در قران کریم واحادیث نبوی وروایات رسیده از ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین آیات وروایات بسیار دلالت براین داردکه حضرت مهدی عجل الله ظهور خواهدنمود وحاکی از آنست که درنهایت صالحان وارث این زمین خواهندشد آیات بسیاری از قران کریم متضمن بیان این موضوعات است مثلا آیات 33سوره توبه و آیه شماره9 سوره صف تسلط دین اسلام را بر ادیان الهی دیگر را بیان می‌دارد. وآیه 35 سوره انفال متکفل بیان رفع فتنه از جهان است.این پژوهش به بررسی آیات وروایات دراین زمینه پرداخته است ودیدگاه مفسرین را در این موضوع مورد واکاوی قرار داده است ودرنهایت به این نتیجه دست یافته که حضرت مهدی موعود عجل الله وارث این زمین خواهدبود
کلید واژه:
 مهدی، دین، غلبه، آیات وروایات، موعود.

 

 

جریان‌شناسی تفسیر عرفانی در اندلس

سیدمحمد علوی

 دانشجوی دکتری فقه و معارف اسلامی (گرایش قرآن و تفسیر) جامع المصطفی العالمیه، قم
 چکیده
تفسیر عرفانی که غالباً مبتنی بر تأویل‌گرایی و باطن‌گرایی می‌باشد یکی از مهم‌ترین روی‌کردهای تفسیری در بین مفسرین است؛ این‌گونه تفسیر در اندلس و بین مفسرین این دیار نیز طرفدارانی دارد و مفسرین بنام و تأثیرگذاری همچون ابن عربی و حرالی و ابن برجان و.... این رویه را اتخاذ نموده و در تفسیرشان پیش روی خود قرار دادند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی – اسنادی و تحلیلی و منابع تفسیری و تاریخی به بررسی جریان تفسیر عرفانی در اندلس پرداخته شده و یافته‌ها حاکی از آن است که اگرچه جریان حاکم در بین مفسرین اندلس استقبال چندانی از این روش تفسیری نداشته‌اند و بلکه موضع‌گیری‌های خصمانه برعلیه آن گرفته‌اند و همین امر باعث شد تا که این نوع از تفسیر عمر چندانی نداشته باشد، اما مع‌الوصف شاهد آن هستیم که حدفاصل قرن ششم تا قرن هشتم تفاسیر عرفانی گرانقدری در این منطقه تدوین شده است که هر کدام از این آثار جزء مهم‌ترین کتب تفسیری جهان اسلام به شمار می‌روند.
واژگان کلیدی: تفسیر، روش تفسیری، تفسیر عرفانی، اندلس

وظایف فرزندان نسبت به والدین در اسلام و یهودیت

سید مهدی نقوی

 کارشناس ارشد رشته ادیان ابراهیمی، مجتمع حکمت و مطالعات ادیان، جامعة المصطفی(ع) العالمیه، قم

چکیده
از منظر اسلام، انسان در مقابل تمام نعمت‌های الهی پیرامون خود، موظف و مسئول است. او باید در عین استفاده و بهره‌مندی از این نعمت‌ها شکرگزار لطف الهی باشد و حقوق آن‌ها را به جا آورد. از جمله این نعمت‌ها، نعمت داشتن والدین است. والدینی که زحمت‌های زیادی را با دل و جان برای رشد و پرورش فرزند متقبل می‌شوند. محبت و احترام به والدین، اطاعت از اوامر آن‌ها و مراقبت از آن‌ها از جمله اموری است که در تمامی ادیان و نحله‌های بشری از آن به‌عنوان امری پسندیده و ارزشی مقدس یاد شده و هتاکان ساحت این حریم مقدس مورد نکوهش قرار گرفته به شدت تقبیح گردیده‌اند. در ادیان اسلام و یهودیت نیز به این مسئله با دقت هر چه بیشتر پرداخته شده است. یکی از این دلایل منشاء مشترک این ادیان است. در کتب این دو دین و همچنین تفاسیر و کلام بزرگان آن‌ها به مسئله وظایف فرزندان در برابر والدینشان اشاره شده است. این مقاله نیز قصد دارد تا این وظایف را که در هر دو دین وجود دارد، مانند احترام به والدین، اطاعت از دستورات آن‌ها، احسان و نیکی به پدر و مادر، رعایت ادب و تواضع در برابرشان و... را به رشته تحریر درآورده و نشان دهد که ادیان اسلام و یهودیت دربارة جایگاه والدین تا چه مقدار اهمیت قائل است. 
واژگان کلیدی: والدین، فرزندان، وظایف، اسلام، یهودیت

 

عوامل ارتکاب جرم کلاهبرداری و راه‌های پیشگیری از آن، از نظر جرم شناسی

 

محمد عطایی

(ارشد حقوق جزا وجرم شناسی ، جامعۀ المصطفی العالمیه، قم [e-mail])

چکیده

    جرم یقه سفید در اشارات حقوقی و قانونی دلالت بر سوءاستفاده افراد بلندپایه از موقعیت و مقام خود است که بیشتر با جرایم مالی همراهاست. این نظریه نخستین بار در مبحث جرمشناسی توسط جرمشناس آمریکایی ادوین ساترلند در دهه ۵۰ میلادی مطرحشد. بر اساس تفکرات وی جرمهای یقه سفید بیانگر فعالیتهای غیرقانونی است که از اشخاص سرشناس و درخور احترام صوری و طبقه بالاتر جامعه سر می‌زند. شغل و موقعیت اجتماعی و اشرافی این دسته از جنایتکاران ایجاب می‌کند که مانند طبقه ممتاز جامعه بهترین و گرانبهاترین لباس با یقه سفید بر تن پوشند و صورت ظاهرشان موجب شود تا مردم به آن‌ها گمان بد نبرند و چپاول و غارتگری را دون‌شان انگارند. کلاهبرداران از زمره مجرمین یقه سفید هستند که با سوء استفاده از موقعیت و نفوذ اداری خود مرتکب جرایم سودآور غیرخشن می‌شوند. در این راستا قانونگذار در ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری مصوب۱۳۶۷ به جرم انگاری آن پرداخته است و در این مقاله به بررسی ارکان این بزه و دیدگاه مقنن در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹و سپس با توجه به نظریه‌های جرم شناسی از قبیل نظریه فشار مرتون به بررسی علل و عوامل ارتکاب بزه کلاهبرداری و همچنین ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از این جرم مانند پیشگیری وضعی در جامعه ایران پرداخته می‌شود.

 واژگان کلیدی:  

    کلاهبرداری، وسایل متقلبانه، پیشگیری از جرم، جرم یقه سفید، جرم اقتصادی.

واکاوی قصاص به عنوان سیاست جنایی سرکوبگرانۀ اسلام، در کاهش جرم

سید محمد حسینی دره‌صوفی

 دانشپژوه دکتری فقه و حقوق قضایی، گرایش جزا و جرم شناسی، جامعة المصطفی العالمیه، قم[e-mail]

چکیده

 سیاست سرکوب، آخرین راه حلی است که اسلام در سیاست جنایی خود برای مهار جرم و جنایت در نظر گرفته است و عبارت است از راههای  برای کنترل، محو یا تضعیف مجرم جهت کاستن ازجرم و جنایت در جامعه. قصاص یکی از روشهای سرکوبگرانۀ سیاست جنایی اسلام برای تحقق این هدف است و عبارت از اعمال رفتار مماثل با رفتاری است که مجرم مرتکب شده است. در این روش مجرم با در نظر گرفتن شرایطی، به مثل همان جرمی که مرتکب شده است، محکوم می‌شود. قصاص به فرمایش شریعت نقش حیاتی در کنترل جرم و جنایت دارد و بررسی این روش سرکوبگرانه از این جهت ضرورت دارد که امروزه در جوامع اسلامی روزانه صدها مورد قتل انجام می‌شود و اگر این روش سرکوبگرانه اعمال شود، حجم وسیعی از جرائم کاسته می‌شود. روش پژوهش توصیفی تحلیلی با ابزار کتابخآن‌های است. دستاودهای پژوهش عبارت است از اینکه: اجرای قصاص به عنوان یکی از روشهای سرکوبگرانۀ سیاست جنایی اسلام، نقش مهمی در کاسته شدن از آمارجرم و جنایت در جامعه دارد؛ قصاص باید طبق شرایطی که در شریعت مقررشده است اجرا شود و الا اثر عکس دارد. 
کلید واژه

سیاست جنایی سرکوبگرانه، قصاص عضو، قصاص نفس، مادون نفس، مماثلت در قصاص

واکاوی سیاست اجرایی اسلام در جرم سرقت

سید علی شاه احمدی

 دانشپژوه دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیه، قم،
 [e-mail]
چکیده
تمام قانون و مقررات سیاست اجرایی خاص خودش را می‌طلبد که بواسطه دستگاه محکمه عملیاتی می‌شود این محاکم هستند که حقوق تدوین یافته را  به فعلیت می‌‌رساند، لذا جایی این بحث است که در جرم سرقت از نظر اسلام چه سیاست اجرایی به رسمیت شناخته شده است راجع به شناخت و تحقق پیدا کردن جرم سرقت و عامل آن و شرط و شرایط سرقت و چگونه مواجهه شدند با این جرم و پدیده اجتماعی برای رسیدن به هدف کلان چون امنیت و آرامش اجتماعی، در کنار عوامل تقنینی و اجرایی، عوامل مؤثر دیگری از دیدگاه قضایی وجود دارند که حتماً برای مقابله با جرم در نظر گرفته شوند. از جمله آگاه شدن و آگاهی بخشیدن به آحاد مردم برای مقابله با این پدیده شوم نیاز است و از طرفی اگر چنین جرمی اتکاب پیداکرد نیز باید تمام ملاحظات را مطابق شرایط و اجزاء و عناصر جرم سرقت فراموش نشود و سیاست جنایی اسلام در این زمینه مورد دقت قرار گیرد تا اینکه آثار خوبی برای مبارزه کردن با چنین جنایت مجرمانه بدست آید. 
واژگان کلیدی
 قانون، سیاست، سرقت، جرم، حکم، عامل، شرط، قضاء، عناصر. 

ظرفیت فقه در تولید قدرت نرم

غلام رضا حسنی 

 دانش آموخته سطح چهار حوزه، دانشجوی دکتری قرآن و علوم با گرایش تربیتی. قم، مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی وابسطه به جامعة المصطفی. [e-mail]
چکیده
یکی از مو ضوعات که جدیدا در محافل علمی و سیاسی مطرح شده است، اصطلاح قدرت نرم است. خواستگاه عمده و اساسی این قدرت، مراکز علمی مانند دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و... می‌باشد. زیرا، در جهان امروز علم و دانش از ابزارهای اصلی تولید قدرت نرم است. کشوری اگر می خواهد توان فرهنگی و علمی خود را افزایش دهد، ضرورت دارد جنبش نرم‌افزاری را درمراکز علمی ایجاد کند. در این میان فقه اسلامی که در حوزه‌های علمیه قدمت هزار ساله دارد، و در طول این ادوار تاریخی، نقش‌های بسیار عمده‌ای را در زمنیه‌های مختلف، ایفاء نموده است، و فقهای اسلامی، در هر برهه از تاریخ، بر اساس مقتضیات زمان، وارد عرصه شده و پاسخگو به مسائل و نیازهای موجود در میان جامعه بوده است. حال سؤال ااین است که فقه اسلامی و شیعی، در عصر حاضر، چه نقش در تولید قدرت نرم دارد، و ظرفیت آن، در تولید قدرت نرم چیست؟ از این رو، این مقاله در صدد بررسی و پاسخ به این مسئله(ظرفیت فقه در تولید قدرت نرم) می‌باشد و آن را ثابت نموده است. 
واژگان کلیدی: فقه اسلامی، ظرفیت، قدرت، قدرت نرم. 

عدم بطلان اجاره در صورت فوت یکی از متواجرین

سید رضی قادری

دکتری فلسفه  اخلاق از دانشگاه باقر العلوم، سطح چهار فقه و اصول حوزه،استاد سطوح عالی حوزه.قم
 Ghaderi1@chmail. ir
چکیده
تردیدی نیست علم فقه و احکام و مسائل آن با همة حرمت و شرافتی که دارد نیازمند بررسی و تتبع و استنباط در یکایک مسائل آن می‌باشد. تا در گذر زمان با تحقیق کامل بتوان به یک نظریة استواری آن هم با پشتوانه قطعی در اقوال و ادله رسید. یکی از مسائل مهم و مورد ابتلا و کاربردی در باب اجاره، بطلان یا عدم بطلان اجاره در فوت یکی از متواجرین است. از آنجایی که این مسئله محل اختلاف بین قدماء و متأخرین و معاصرین واقع شده است لازم می‌نماید مورد پژوهش قرار گیرد. بر همین اساس با تتبع و استقصاء کامل در اقوال فقها اعم از قدما، متأخرین و معاصرین آشکار می‌شود که اکثر قدما، قائل به بطلان اجاره شده‌اند ولی قریب به اتفاق متأخرین و نیز تمامی فقهای معاصر فتوی به عدم بطلان داده‌اند با بررسی ادله طرفین مشخص می‌شود. دلائل مقتضی مانند اصالة اللزوم، عمومات و اطلاقات و نیز دو روایت خاص بر عدم بطلان دلالت داشته و مضافاً استصحاب بقاء عقد نیز با این قول هماهنگ است. لذا قول متأخرین تقویت می‌شود و نظریه قدماء بر بطلان عقد کاملاً مخدوش است. 
کلید واژه‌ها: اجاره، موجر، مستأجر، فوت، فسخ عقد. 

مقایسه تجسم اعمال در اندیشه مولوی و ملاصدرا

محمدرسول احمدی 

دانش آموخته دکترای فلسفه اسلامی، جامعه المصطفی
 [e-mail] 
چکیده
تجسم اعمال از مهم‌ترین بحث‌های است که با سرنوشت حیات ابدی انسان گره‌خورده است. این بحث نشان می‌دهد که انسان مسئول تمام اعمال و کردار خود در دنیا و آخرت است. اینکه تجسم اعمال چیست باید گفت: تجسم اعمال، آشکار شدن اندیشه، گفتار و کردار و افعال و رفتار انسان در روز رستاخیز است. تجسم اعمال انسان با روش توصیفی و تحلیلی در اندیشه عرفانی مولوی و فلسفی ملاصدرا موردپژوهش قرارگرفته است؛ زیرا تبیین دیدگاه عرفانی و فلسفی دو اندیشمند بزرگ اسلامی در مورد تجسم اعمال انسان بدین‌صورت مطرح نشده و لازم است بیان شود و به زوایای مختلف آن پرداخته شود. درنتیجه تجسم اعمال اعم از ثواب و عقاب به انواع و اشکال مختلف برای انسان در روز قیامت آشکار می‌گردد که در اندیشه مولوی و ملاصدرا بر اساس منابع قرآنی و روایی با رویکرد عرفانی و فلسفی مطرح‌شده است؛ اگرچه دیدگاه مولوی بیشتر در قالب ابیات شعری است. 
واژگان کلیدی 
تجسم اعمال، محشر، معادجسمانی، مولوی، ملاصدرا.