بررسی فقهی مصرف قربانی و تقسیم ثلاثی آن در حج تمتع

سید رضی قادری 

 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم،  سطح۴ حوزه ، دکتری فلسفه اخلاق دانشگاه باقرالعلوم 
[e-mail] 

چکیده
هدی(قربانی) یکی از اعمال  و مناسک مهم حج تمتع است.آنچه در این جا از اهمیت برخوردار است کیفیت مصرف آن است که در مباحث فقهی و کلمات فقها مورد اختلاف شدید واقع شده است برخی از فقها قائل شده‌اند باید به تقسیم ثلاثی پرداخت ( اکل، اهدا، صدقه ) و نیز قائل به وجوب این تقسیم ثلاثی شده‌اند و از سوی دیگر برخی از فقها قائل به استحباب این تقسیم شده‌اند و جمعی دیگر از فقها یک قسم (اکل) و یا دو قسم (اکل و صدقه ) را واجب یا مستحب دانسته‌اند . از آنجائیکه هر سال میلیون‌ها نفر به سفر حج و اعمال مناسک و انجام قربانی می‌پردازند این نکته از اهمیت مضاعف برخوردار خواهد بود که کیفیت مصرف این قربانی به چه صورت باشد تا مکلفان در انجام وظیفه شرعی و امتثال تکلیف آرامش یابند .
در این مقاله به طور مستوفا اقوال و ادله بررسی شده و به این نتیجه رسیده که تقسیم ثلاثی و جوانب آن برای متمتع تقسیم استحباب دارد و حتی اکل مالک از آن نیز مستحب است و ادله برای اثبات وجوب آن کافی نیست. آنچه که در قربانی اساس امتثال است اصل ذبح است و کیفیت مصرف آن که در کتب فقهی مطرح شده از باب استحباب است .
کلید واژه‌ها: هدی، قربانی، تقسیم، اکل، اطعام، صدقه، ثلاثه 

قرآن پژوهی دیه و ماهیت آن در سیاست جنایی اسلام

سید محمد حسینی دره صوفی

 دانشپژوه دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعـة المصطفی العالمیه، قم. [e-mail]
چکیده:

دیه یکی از ابزارهای است که سیاست جنایی اسلام آن را برای مقابله و با جرم و جنایت از یک سو و برقرای نظم و ثبات در جامعه از سوی دیگر به خدمت گرفته است. دیه منشأ قرانی دارد و برای اولین بار قرآن کریم آن را به عنوان راهکار، مطرح کرده است. دیه عبارت از مالی است که توسط جانی به مجنی علیه پرداخت می‌شود و در اینکه ماهیت آن چسیت بین اندیشمندان فقه اختلاف است. هدف این پژوهش بررسی منشأ قرآنی دیه و ماهیت آن است تا روشن شود که اولا دیه در قرآن کریم چه جایگاهی دارد؟ ثانیا مشخص شود که ماهیت دیه چیست و چرا باید مالی به عنوان دیه به مجنی علیه پرداخت شود؟ این مقاله با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و ابزراهای جمع آن داده‌های کتابخآن‌های و پایگاههای برخط و نشریات و مجلات دیجیتالی است. مهمترین یافتۀ پژوهش این است که شارع مقدس دیه را به عنوان ابزرای جهت آشتی دادن بین جانی و مجنی علیه در نظر گرفته است تا فرصتی باشد برای اصلاح پذیری جانی. دیه نه صرفا برای خسارت مالی و نه تنها برای مجازات جانی، بلکه هدیۀ‌ای است ناچیز که به عنوان ابراز ندامت و عذرخواهی به  مجنی علیه یا ورثۀ او داده می‌شود تا فرصت مجددی به جانی داده شود و او بتواند خود را اصلاح کند. 
کلید واژه:

دیه در قرآن، سیاست جنایی اسلام، ماهیت دیه، منشأ دیه، ترکیبی بودن ماهیت دیه. 

دیدگاه علمای شیعه، سنی و وهابی درباره توسل به ائمه(ع) و اولیاء الهی(ع) و اشکالات وارده بر آن

سید مهدی نقوی

کارشناس ارشد رشته ادیان ابراهیمی، مجتمع حکمت و مطالعات ادیان، جامعة المصطفی(ع) العالمیه، قم.
چکیده
نوشتار پیش رو به تحلیل و بررسی یکی دیگر از با ارزشمندترین و اساسی‌‌ترین دستورات و فرامین الهی به نام «توسل» پرداخته که عبارت است از: «یابیدن و انتخاب کردن وسیله، جهت تقرب و نزدیکی و رسیدن به خواسته‌ها و آرزوهای معنوی و مادی، به خداوند»، که از مصادیق بارز این وسیله، اولیاء الله و انبیای الهی است. آیات بسیار، روایات متواتر و سیرة مسلمین، به خوبی و روشنی توسل را مورد تأیید و تصدیق قرار داده است. به گونه‌‌‌‌ای که جامعة اسلامی از صدر اسلام تا امروز در توسل (خصوصاً به اولیاء الله)، نه تنها هیچ‌‌گونه شک و تردیدی از خود نشان نداده‌‌اند، بلکه اتفاق نظر داشته و دارند. مگر تعداد بسیار اندک و قلیلی از مسلمان نماها، بنام سلفی‌‌ها و وهابی‌‌ها که در اثر جهل و نادانی یا کینه و نفرت از اهلبیت(ع) توسل را یک نوع شرک و انحراف و معتقدان آن را مشرک و مهدورالدم می‌‌دانند؛ از همین رو این گروه اشکالاتی را مطرح کرده‌‌اند که با پاسخهای متقن، مستدل و منطقی مواجه شده‌‌اند. 
 کلید واژها

دیدگاه، علماء، توسل، شیعه، سلفی، وهابی

اختیارات ولی خاص و قیم در امر قصاص از دیدگاه فریقین وحقوق ایران و افغانستان

سید علی شاه احمدی

 رشته، فقه و حقوق قضایی، گرایش جزا و جرم شناسی، مقطع دکتری، جامعه المصطفی العالمیه، قم، مجتمع عالی فقه،   ایمیل [e-mail]
چکیده
در صورتی که ولی دم مجنی علیه منحصر در محجورین چون صغیر و مجنون باشد هریک در زمان صِغَر و جنون از اجرای حق قصاص و تصمیم‌گیری در مورد آن منع شده‌اند. برای تصمیم‌گیری در مورد صغیر و مجنون، وظیفه بر عهده ولی خاص هر یک یعنی پدر و جد پدری واگذار شده است در این مقاله اولا به مفاهیم واژه‌های پرکار برد پرداخته شده است و سپس به بیان نظرایات و اقوال متعدد اشاره شده است و در آخر به بررسی ادله قائلان نظریات پرداخته است و بر اساس ادله نتیجه گرفته است، پدر و جد پدری صغیر و مجنون اختیار تام دارند که با رعایت مصلحت آنان می‌توانند قاتل را قصاص یا عفو نمایند. 
کلید واژه‌ها
  ولی، صغیر، مجنون، حجر، استیفای قصاص

چیستی فلسفه فقه

 

علی جمعه قربانی

 دانش پژوه  سطح چهار، فقه واصول، جامعة المصطفی العالمیه، قم.
 [e-mail] 
چکیده
این مقاله با عنوان «چیستی فلسفه فقه» برای پاسخگویی به این پرسش سامان یافته است. که آیا دانش به نام «فلسفه فقه»داریم یا خیر؟ اگر چنین دانشی وجود دارد، چه ویژگی‌های معرفتی دارد؟ درحقیقت سخن ازچیستی فلسفه فقه، سخن از وجود دانشی که در جغرافیای معرفتی فلسفه علم جای می‌گیرد واز این پرسش را در ذهن تداعی می‌کند که آیا دانشی به نام «فلسفه فقه»داریم یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت باشد و دانشی با چنین ماهیت وحقیقتی میان فلسفه‌های مضاف داشته باشیم، خود، زمینه و بستر این پرسش را فراهم می‌سازد که اگر چنین دانشی داریم، یا اگرمی توانیم در کنار فقه، چنین دانشی داشته باشیم، مفاهیم و ویژگی‌های آن کدام است؟ ماهیت و موضوع و فائده و تاریخچه آن چیست؟ و چه ارتباطی با سایر علوم دارد؟ 
کلید واژه:

فلسفه، فقه، فلسفه مضاف، فلسفه فقه، چیستی. 

اندیشه مهدویت در تصوف با تأکید بر سلسله نوربخشیه

فرمان علی سعیدی 

دانش آموخته مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی، شگر، پاکستان۔[e-mail] 

مظاهر الحسنین نوری

 دانش آموخته مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی، شگر، پاکستان.

چکیده:

اندیشه مهدویت یکی از موضوعات اتفاق نظر و مهم در میان مسلمانان بوده است. ابهاماتی درباره اندیشه مهدویت در نوربخشیه وجود دارد و برخی ادعای مهدویت از طرف سید محمد نور بخش را به ایشان نسبت داده است. اندیشه مهدودیت در نوربخشیه چیست؟ و نورخشیان چه تفسیری از مهدویت دارند؟ و آیا سید محمد نوربخش چنین ادعای را داشته است؟بر اساس تحقیقات انجام گرفته، اندیشه مهدویت در نزد نوربخشیان همانند اندیشه مهدویت نزد شیعیان است و ادعای مهدویت از طرف سید محمد نوربخش درست نیست. بررسی نظریه و اندیشه مهدویت نزد نوربخشیه و رد ادعای مهدویت از جانب سید محمد نور بخش را این مقاله بر عهده دارد. در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده نموده است. به باور ما، اندیشه مهدویت در طریقه نوربخشیه، نوعی عرفانی است ولی در نتیجه اختلاف بارزی با شیعیان اثنا عشریه ندارند و اما برخی افراد بدلیل عدم اطلاعات کافی به منابع نوربخشیه از یک طرف و دسترسی آن‌ها به منابعی که بعضاً بر علیه این سلسله نوشته شده است، دچار اشتباهات شده است. 
واژگان کلیدی:

مهدویت، تصوف، نوربخشیه، بلتستان؛ سید محمد نوربخش

وعده حکومت بندگان صالح و مؤمنان نیکوکار بر زمین

سید شاهنشاه حسینی

 فارغ التحصیل سطح چهار جامعه المصطفی،(نویسنده مسئول)

سید محمدتقی موسوی

کارشناس ارشد علوم قران حدیث، جامعه المصطفی، قم(نویسنده همکار).
 [e-mail]
چکیده 
خداوند به پیدایش حکومت صالحان در اخر الزمان وعده می‌دهد وهمچنین کتابهای زبور وتورات نیز در باره پیروزی وحاکمیت انسآن‌های صالح در اخر الزمان پیش گویی کرده انددر قرآن کریم واحادیث نبوی وروایات رسیده ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین آیات وروایات بسیار دلالت براین داردکه حضرت مهدی عج ظهور خواهدنمود وحاکی از آنست که درنهایت صالحان وارث این زمین خواهدشد آیات بسیاری از قرآن کریم متضمن بیان این موضوعات است مثلا آیات 33سوره توبه و آیه شماره9 سوره صف تسلط دین اسلام را بر ادیان الهی دیگر را بیان می‌دارد. وآیه 35 سوره انفال متکفل بیان رفع فتنه از جهان است. این پژوهش به بررسی آیات وروایات دراین زمینه پرداخته است ودیدگاه مفسرین را در این موضوع مورد واکاوی قرار داده است ودرنهایت به این نتیجه دست یافته که حضرت مهدی موعود عجل الله وارث این زمین خواهدبود. 
کلید واژه: عباد، وارث، صالحون،  امام زمان،  مهدی موعود 

حکم غنا از دیدگاه مرحوم شیخ انصاری و مرحوم امام خمینی

سید عباس حیدری

کارشناسی ارشد. رشته فقه و حقوق قضایی؛ جامعه المصطفی
 [e-mail]]]

چکیده مقاله
مساله غناء یکی از چالش برانگیزترین مسائل و موضوعات شرعی و فقهی است که بین لغویین خصوصاً فقهای عظام – به خاطر ابتلاء و مجالس متعدد در جامعه اسلامی و ایجاد سرور و طراوت به آن – مورد اختلاف و تضارب آراء قرار گرفته است.  در این مقاله سعی شده است تا حدودی نظریات دو تن از فقهای بزرگ شیعه (شیخ انصاری و حضرت امام خمینی ) به صورت گذار و کلّی مورد بحث و بررسی قرار گیرد.  محتوای تعریف این دو فقیه عظیم الشان از غناء تقریباً شبیه همدیگر است. اما از جهت اصطلاحات لفظی بطور جزئی با هم اختلاف نظرات دارند.نکته ای که وجود دارد این است که مرحوم امام در ادله مرحوم شیخ انصاری در اخبار مفسّره خدشه وارد کرده و آن را مردود می داند.  شیخ هم غناء را از لهوی بودن و متناسب با مجالس لهوی و الحان اهل فسق حرام می داند. اختلاف دیگری که قابل توجه است در مستثنیات غناء است که از جمله در بحث روایات جواز فضیلت قرائت قرآن که شیخ انصاری روایات این باب را حمل بر صوت حسن کرده است و حضرت امام می گوید اینها توسط دلیل خاص از تحت حکم کلّی حرمت غناء خارج شده است. 
واژه گان کلیدی: غناء، حرمت، لهو، مجالس لهوی،  صوت مطرب

آداب فردی، خانوادگی و اجتماعی عید سعید غدیر

سید رضا علوی

  طلبه سطح 4 رشته اصول فقه اسلامی، جامعة المصطفی العالمیه، ایران، رایانامه:
 [e-mail]
چکیده
عید سیعد غدیر خم عید الله الاکبر و از مهمترین اعیاد شیعه و از بزرگترین ایام نزد اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و وبزرگان شیعه است که مانند دیگر اعیاد و روزهای بزرگ، اعمال و مناسکی برای آن بیان شده است. با بررسی روایات وارده در عید غدیر و فضیلت و اعمال آن می‌توان گفت: مناسک و اعمال این روز را در سه بخش فردی، خانوادگ و اجتماعی دسته بندی کرد. در آداب فردی می‌توان به نماز، روزه، غسل، زیارت امیر المؤمنین (علیه‌السلام) و دعا و نیایش اشاره کرد و در آداب خانوادگی به توسعه بر عیان و خانواده و هدیه دادن و خوشحال کردن کودکان و خانواده و در آداب اجتماعی به دید و بازدید، مصافحه و تبریک گفتن به همدیگر، زینت کردن و لباس نو پوشیدن، اعطر استعمال کردن، نیکی و احسان به مؤمنین و دستگیری از مؤمنین و اطعام مؤمنین و افطاری دادن و هدیه دادن به آنان اشاره کرد.
واژگان کلیدی
عید غدیر، آداب، فردی، اجتماعی، خانوادگی

قرآن پژوهی سیاست جنایی اسلام در تعزیرات

سید محمد حسینی دره‌صوفی

 دانشپژوه دکتری فقه و حقوق قضایی، گرایش جزا جرم شناسی، جامعة المصطفی العالمیه، قم.                [e-mail]
چکیده
تعزیر نوعی مجازاتی است که مقدار و اندازۀ آن در اختیار حاکم شرع قرار داده شده است تا متناسب با جرمهای که مقدار مجازات آن در شرع معین نشده است، اعمال نفوذ کند. قرآن کریم اساس تشریع است و سیاست جنایی اسلامی باید متخذ از قرآن و مطابق با رهنمودهای قرآن باشد و لذا در این پژوهش بنابر آن شد که جایگاه تعزیر و مراحل آن طبق فرمایشات قرآن کریم تبیین شود. ضرورت بحث بدان جهت است که تعزیرهای انجام شده در جوامع اسلامی مخالف دستورات شریعت بویژه قرآن نباشد تا نتیجه منفی به همراه نداشته باشد. روش پژوهش توصیفی و تحلیل است و روش گرد‌آوری آن داده‌های کتابخآن‌های و پایگاههای دیجیتالی است. یافته‌های محصول این پژوهش عبارت است از اینکه طبق دستورات قرآن کریم، تعزیر دارای سه مرحله است و موعظه و نصیحت لسانی؛ ‌مبارزه منفی از طریق قهر کردن، طرد کردن، بی‌محلی کردن؛ ‌زدن و مجازات که این ضرب در هر جرمی متناسب با همان جرم است. 
کلید واژه

 تعزیر، ویژگیهای تعزیر، مراتب تعزیر، در اختیار حاکم بودن مقدار تعزیر، تشدید مجازات در تعزیر، ‌درجه‌بندی تعزیر. 

سعادت انسان در اندیشۀ امام سجاد(ع)

محمد جواد باهنر

فارغ التحصیل سطح۴ ادبیات زبان وادبیات عرب. المصطفی،قم.

 چکیده
اعتقاد از اساسی‌ترین و بنیادی ترین‌بخش زندگی انسان است؛ زیرا سعادت دو جهان در گرو اعتقاد صحیح می‌باشد. حال پرسش این است که سعادت انسان در کلمات امام سجاد(ع) چیست. از مهمترین عوامل سعادت انسان، دربخش اعتقادات، در کلمات امام سجاد (ع) معرفت و اطاعت و بندگی پروردگار عالم است؛ زیرا هیچ شناختی مانند شناخت خداوند در تکامل و سعادت انسان نقش مهم ندارد وهمچنین شناخت و اطاعت از پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) که در این تحقیق با رویش توصیفی و تحلیلی بیان شده است. در نتیجه راههای شناخت خداوند متعال عبارتند از عقل، خود‌شناسی، وتجربه (از طریق آیات و نشانه‌ها پروردگار عالم) است ولی عوامل سعادت انسان، درقسمت اجتماعی وفردی، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد، انفاق، تقوا، زهد، صدق، اخلاص و ذکر و یاد خدا است. 
واژه‌های کلیدی
سعادت، خداشناسی، خودشناسی، عقل، جهاد، انفاق، صدق، اخلاص. 

 

بررسی معجزه از دیدگاه دیوید هیوم و نقد آن

علی محمد مبلّغ

 دکتری فلسفه اسلامی جامعه المصطفی و ارشد فلسفه دین دانشگاه ادیان و مذاهب.  [e-mail]
  چکیده
 معجزه یکی از دلایل اساسی ادیان در پذیرش دین بوده است. ادیان آسمانی هرکدام در عصر خویش با یک سلسله اشکالاتی مواجه می‌شدند و به ناچار برای آنکه پشت گرمی خود را به تأییدات الهی و آسمانی نشان دهند و اذهان را تقنیع کنند، دست به اعجاز و کارهای خارق العاده می‌زدند و از این طریق خیلی از اذهان را مفتون خویشتن می‌ساختند. ولی برخی افراد را از این چالاکی در پذیرش و بدون غور و بررسی، خوش نمی‌آمد؛ اما قاطبه‌ی افکار بشر در طول تاریخ تا دوران رنسانس و عصر روشنگرایی، در پذیرش آن خیلی چالاک و بی‌مبالات بودند. تا اینکه دیوید هیوم در قرن هفدهم رسماً علیه این آموزه موضع مخالف اتخاذ کرد و آن را بحکم اینکه با قوانین طبیعت سری ستیز دارد و اخباری که از اعجاز رسولان خبر می‌دهند را در مقابل اخباری که از قوانین ثابت و یکنواخت طبیعت حاکی است، تضعیف کرد این تحقیق با روش توصیفی_تحلیلی به بررسی نظر دیوید هیوم در مورد معجزه و نقد‌های وارده بر آن پرداخته است. و علاوه بر اشکالات معروف، چند تا اشکال جدیدی بر هیوم دست و پا شده است. 
  کلید واژه‌ها

 معجزه، دیوید هیوم، قانون احتمالات، قوانین طبیعت، اخبار معجزات. 

آزادی سیاسی در اندیشه امام خمینی (ره ) و فارابی

حفیظ الله اصغری

  دانش آموخته حوزه علمیه، ارشد فقه سیاسی، PHD قرآن و علوم گرایش مدیریت.                             [e-mail]
چکیده
آزادی از طبیعی‌ترین حقوق انسانی است که همراه خلقت انسان به وی داده شده است. در مکاتب مختلف از آزادی تفسیر‌های گوناگون شده است. اما تحقیق حاضر آزادی را در اندیشه امام خمینی و فارابی مورد بررسی قرار داده است که هردو اندیشمند پرورش یافته یک مکتب (اسلام) می‌باشند. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که به رغم پرورش یافتن هر دو اندیشمند اسلامی در مکتب واحد، اما یافته‌ها از اختلاف نظر این دو متفکر اسلامی حکایت دارد. در آثار امام خمینی (ره) از آزادی مستقیم بحث شده است اما در اندیشه فارابی اگرچه از آزادی به صورت مستقیم بحث نشده است ولی از آثار ایشان قابل استنباط می‌باشد. امام خمینی (ره) در مورد تمام شهروندان حتی اقلیت‌ها قائل به آزادی بیان و عقیده در تعیین سرنوشت خود می‌باشد اما خرابکاری را ممنوع می‌داند. فارابی اجبار را از افعال اختیاری نفی می‌کند، ایشان در فعل خیر، فقط برای آزاده‌ها آزادی قائل است و در طرح مدینه فاضله، آزادی را از آن رئیس فقط می‌داند نه عامه مردم. 
واژگان کلیدی

 آزادی، اندیشه، امام خمینی، فارابی

اقدامات اقتصادی امام حسن عسکری(ع) جهت کسب درآمد

 محمد کاظم شریفی

 دکتری فقه تربیتی، جامعه المصطفی العالمیه، قم. [e-mail]
چکیده
توجه به اقدامات اقتصادی امام عسکری(ع) با عنایت به اوضاع خفقان سیاسی بنی عباس، مورد توجه شیعیان و اهل سنت بوده است؛ اما این که تا چه حدی اقدامات امام(ع) سبب پیشبرد اقتصاد شیعیان و رفع مشکلات اقتصادی آن‌ها بوده است، کاملا بر ما مشخص نیست!. با توجه به ضرورت انجام این گونه پژوهش‌ها آن هم در فضایی که جهان غرب از هر نظر به ویژه اقتصادی به دنبال آسیب رساندن به جامعه‌ی اسلامی است، تاکنون پژوهشی در این مورد صورت نگرفته است، بر این اساس، به دنبال این هستیم که ببینیم امام(ع) در آن فضا چه اقدامات اقتصادی از حیث درآمد را انجام دادند که به پیشرفت اقتصادی شیعیان انجامید و این سبب شد که شیعیان از تحت فشار اقتصادی جامعه خارج بشوند. غرض دستیابی به مجموعه اقداماتی است که امام(ع) در عرصه اقتصاد از حیث درآمد تحت تدابیر شدید حکومت بنی عباس انجام داد. نیل به این هدف، از طریق توصیف-تحلیل صورت می‌گیرد. اقدامات اقتصادی امام(ع) برای درآمد از شاخصه‌هایی برخوردار است که عبارتند از: زحمت و تلاش، حلال بودن درآمد، حمایت از تولید‌کننده، تعاون وهمکاری، مشورت کردن، ‌پرهیز از تجمل گرایی و اسراف. 
واژگان کلیدی

 امام حسن عسکری(ع)، اقتصاد، درآمد، اقدامات اقتصادی